از «هله لویا» تا «بدرود ماریان»؛ دیداری با لئونارد کوهن، صدای سه نسل

تنها ساعاتی پس از اعلام یافته های جنجالی ترین انتخابات ریاست جمهوری تاریخ آمریکا که به راهیابی بساز بفروش میلیاردر نیویورک (ترامپ) به کاخ سفید منتهی شده و موجی از اعتراضات رو به وجود آورد و خیلیا اونو روز عزای سیاسی آمریکا دونستن، دنیای موسیقی هم، یکی از بزرگان خود رو از دست داد.

اون تقریبا یه دهه زودتر از «بیتلز» و «رولینگ استونز» و یه دهه دیرتر از «الویس پریسلی» به دنیا اومد. اما زمینه‌ زندگی خصوصی، اجتماعی و عقلانی اون با تموم ستارگان راک در تموم نسل‌ها متفاوت بود، تا اندازه ای که اونو نمی‌توان حتی با خوانندگان فولک هم‌عصرش مقایسه کرد.

امروز نشریه گلوب میل اعلام کرده که کوهن ۳ روز قبل از اعلام عمومی اینترنتی مرگش، به وسیله نزدیکانش در قبرستان یهودیان مونترال دفن شده.
کوهن یه ماه قبل از مرگش به خبرنگار نیویورکر گفته بود که واسه مرگ آماده س و امیدوارست که این اتفاق،‌ خیلی سخت نباشه.

لئونارد کوهن، فردی که اونو صدای خاموش سه نسل می دونستن و یکی از اعضای تالار مشاهیر راک ان رول در قرن بیستم به حساب می رفت، در سن هشتاد و دو سالگی دیده از جهان فروبست و عاشقان موسیقی و علاقمندان آوازهای نوستالژیک رو در غم خالق هله لویا (hallelujah) عزا دار کرد.

مسوول صفحه رسمی کوهن در شبکه اجتماعی محبوب فیس بوک چند روز پیش با منتشر کردن پستی کوتاه، از درگذشت خواننده و ترانه سرا و رمان نویس شهیر کانادایی که از مهم ترین چهره های موسیقی سه دهه گذشته بود، خبر داد. شاید پس از پست راهیابی کلید دار جنجالی آینده کاخ سفید، پست خبر درگذشت خالق آوازهای معروف قرن بیستم، باورنکردنی ترین پستی بود که اهالی فرهنگ و هنر در سال ۲۰۱۶ دیدن.

به دنبال انتشار خبر حذف یکی دیگه از بزرگان راک ان رول از صحنه موسیقی جهان، چهره های مشهور دنیای موسیقی و پرده نقره ای با منتشر کردن پستایی در توییتر و فیس بوک، نسبت به از دست دادن این ترانه سرای شهیر قرن بیستم، بیان تاسف کردن.

التون جون، خواننده و ترانه نویس شهیر آمریکایی، کوهن رو مردی بزرگ و ترانه نویسی فوق العاده خطاب کرد.

جاستین تیمبرلیک، هنرپیشه معروف هالیوود در توییتر خود اعلام کرد که کوهن، روح و وجودی ماورایی داشت. جنیفر هادسون، مدل و هنرپیشه آمریکایی هم در توییتر نوشت که ازت، واسه خلق هله لویا تشکر می کنم. شین لئون، با منتشر کردن عکسی از کوهن در صفحه خودش در اینستاگرام نوشت که پس از انتخاب ترامپ، مرگ کوهن دلیل شد تا سال ۲۰۱۶ میلادی، غم انگیز ترین سال زندگیم شه.

راسل کرو، بازیگر سرشناس فیلم گلادیاتور که با سریال خونه پوشالی (House of Cards)، یکی از سیاسی ترین نقشای هنری تاریخ آمریکا رو بازی کرده در توییتر پر مخاطبش نوشت: ممنون بخاطر شبای آروم، ممنون به خاطر درخشش نور، ممنون بخاطر لبخندای کج و بیان حقیقت.

ران هاوارد، کارگردان و هنرپیشه سرشناس کانادایی که دنیای سینما، اونو واسه فیلم جذاب و به یاد موندنی ذهن قشنگتر (The Beautiful Mind) به خاطر داره هم در عکس العمل به مرگ کوهن گفت: کوهن، موسیقیدان افسانه ای همه بود.

پسر کوهن هم تازگیا به رسانه ها گفت که پدرش تا لحظه آخر عمرش، با همون حس بی همتای شوخ طبعی خود،‌ مشغول نوشتن آوازهای جدید بود.

لئونارد کوهن، کسی که عاشقان موسیقی، فعالیتا و نتیجه کارای هنری اونو در سطح سلطان راک ان رول، الویس پریسلی در نظر می گیرن، تا دهه سوم عمر خود، به فعالیت خوندن و ترانه سرایی اقدام نکرد. اما در دهه شصت میلادی، از مونترال کانادا، وارد صحنه هنری شد و ظرف مدت کوتاهی تونست، مخاطبان بسیاری رو در عصری که هنوز انقلاب دات کاما گسترده نشده بود، با خود همراه کنه.

ایشون تا قبل از منتشر کردن آلبوم اولش، به عنوان رمان نویس و شاعر شناخته شده بود که آثارش در اروپا و کانادا، مخاطبان زیادی داشت اما تا قبل از معروفیت، مورد توجه ناشران آمریکایی قرار نگرفت که این موضوع،‌ همیشه مورد انتقاد کوهن بود.

کوهن در سال ۲۰۱۱ میلادی به واسطه تاثیر گذاری آثارش روی سه نسل از جوامع، تونست جایزه  یکی از معتبر ترین جوایز ادبی پرنس آستوریاش اسپانیا رو از اون خود کنه.
گل سر سبد همه آوازهای لئونارد کوهن رو ترانه معروف هله لویا می دونن که بارها به وسیله خوانندگان شهیر غربی، بازخوانی شد.
آوازهایی چون تا انتهای عشق با من برقص، سوزان، بدرود ماریان، دلیل جهانی شدن معروفیت مرد تنهای شب شد.
آلبوم من مرد تو هستم در سال ۱۹۸۸ میلادی، یکی از بهترین آلبومای موسیقی جهان اعلام شد.

گرمی سال ۲۰۱۰ در سالن کداک لس آنجلس، جایی بود که عالم هنر و موسیقی، واسه آخرین بار از پیر موسیقی کانادا در پنجاه و دومین سال دادن این جایزه، تقدیر کرد و جایزه یه عمر نتیجه کار هنری رو بهش داد.

داستان کوهن

جاستین بیبر، خواننده و ترانه نویس جوون کانادایی، موفقیت خود رو در میدون موسیقی پاپ، مدیون مادرش و پرتال یوتیوبه که زمینه جهانی شدن آثارش رو در دوران نوجوونی درست کرد.
همین وضعیت واسه تیلور سویفت، بیانسه و ادل هم در عصر شبکه های اجتماعی ویدئویی و عکس محور هم هست.

دنیا، حالا به کمک جادوی صفر و یه ها، تماشاگر ظهور چهره های معروفیست که لایک و فالو ئرهای توییتر و اینستاگرام، اونا رو در فهرست پر مخاطبا قرار داده و ارتش فالوئرای بعضی وقتا مصنوعی،‌ شهرتی رو هر چند موقتی براشون به ارمغان آورده. خواه در مورد هنری باشه، خواه سبک زندگی و چیزای دیگه ای به جز اینا.

اما موفقیت و معروفیت آدمایی چون لئونارد کوهن، در عصری بوجود اومده که نه هنوز  استیو ووزنیاک، سلطان رایانه های شخصی، جهان رو با سیستم عاملای مایکروسافت و اپل تصرف کرده بود و نه یوتیوب و گوگل و فیس بوکی در میان بود.

کوهن، وقتی به معروفیت رسید که از دنیای فناوری اطلاعات و ارتباطات، هم چون روزگار امروز، صحبتی به میان نبود و معروفیت آثار یه خواننده و قدرت آوازهای یه ترانه نویس،‌ به کمک لایک و فالو، گسترش پیدا نمیکرد.

نگاه جذاب، خلاق و نگاه زیبای لئونارد کوهن به زندگی که در آثارش متبلور شده، دلیل شد تا کم کم، میلیونا مخاطب در اقصی نقاط جهان، اونایی که انگلیسی رو می فهمیدن، با دنبال شعر ظریف اون آشنا شده و با پیشرفت صنعت موسیقی، با آثارش رابطه برقرار کنن.

پدرش، تاجر لباس بود، اما تنها ۹ سال سن داشت که اولین کتابش رو در مونترال منتشر کرد.
کتابی که کتاب شعر بود و در سال ۱۹۵۶ میلادی، جهان رو با اندیشه های خود آشنا کرد.
۷ سال بعد یعنی در سال ۱۹۶۳ میلادی، اولین رمان خود رو به بازار نشر کانادا نشون داد.

کوهن، گذشته خانوادگی لیتوانیایی-لهستانی داشت، اما از مک گیل، در رشته زبون انگلیسی علم آموخته شد.
از سن ۳۳ سالگی، وارد میدون موسیقی شد و اولین اجرای خود روی صحنه ها رو در دهه چهارم عمرش شروع کرد.
ایشون تونست، راه موفقیت رو سریع طی کنه و در مدت کوتاهی،‌ یکی از ستاره های بی چون و چرای راک ان رول شه.

آلبوم هاش در سال ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۱ میلادی، مثل آتشی در خرمن عاشقان صنعت موسیقی که بزرگانی رو مثل پریسلی در یاد داشتن، با خود همراه کرد چون که فضای ملایم و بعضی وقتا ناامیدی آلود پر از ملودرامای عاشقانه رو که بعدا در فیلمایی چون آوای موسیقی (Sounds of Music) تماشاگر بودیم، به خاطرها می آورد.

کوهن در شعر هاش، یه جور سکوت و غم اما زندگی رو نوید میده. تمی که خیلیا رو عاشق نوع نگاه اون به زندگی و عاشقی کرده.

 

سکوت

 

 

سکوتی عمیق تر،

 

وقتی جیرجیرکا

دودلی می کنن.

ترانه ای که در سالای جوونی کوهن سروده شده بود اما وقتی حالا هم به آوازهای قرن بیست و یکمی اون نگاه می کنیم، همون حس سکوت رو در ترانه هاش پیدا می کنیم.
کوهن همیشه در ترانه هاش، حس پیرمردی رو به ما میده که از زندگی خود به آرومی سخن میگه و حتی در عالم راک ان رول، از تحرکات بدنی سلاطین این میدون در اجراهایش خبری نیس.

 

اون در جایی دیگه می گفت:

 

بعضیا می گن

حقمون همین بود

به خاطر گناهانی که کردیم

به خاطر جنایت هامون در جهان

 

اما من چیزی نمی دونم

 

من فقط این دژ رو نگهداشتم

از همون روزی که

به نیویورک زخم زدن.

اون تلاش داشت در آهنگای خود، نسلای جور واجور رو با خود همراه کنه و دلبستگی اونا به زندگی و وقایع روزمره دنیا رو، با تم شعر و آواز، بگه، حتی اگه خیلیا مخالف نظر و عقیده اون باشن. اون در یکی از ترانه هاش به این موضوع هم اشاره کرده که:

به بیست سال اندوه محکوم کردن

 

به خاطر تلاشم واسه تغییر دنیا از درون

 

حالا دوباره میام

 

 

میام تا پاداششان رو بدهم

 

 

اول منهتن رو فتح می کنیم

 

 

بعد برلین رو . . .

بالاترین درجه کوهن با هله لویا

بعضی از ترانه نویسان و خوانندگان شهیر از پریسلی تا کوئین و جکسون و التون جون و خیلیای دیگه در عالم موسیقی، به واسطه یه ترانه یا یه آلبوم، معروفیت جهانی پیدا می کنن و خیلیا، اونا رو به واسطه اون ترانه یا آلبوم می شناسن. کوهن رو خیلیا، به واسطه هله لویا (سپاس خدای رو) به یاد دارن.

ترانه ای که در خیلی از کشورای جهان حتی در مراسم مذهبی در کلیساها، به مناسبت شروع سال نو مسیحی هم میگن و علاقمندان بسیاری واسه همخوانی و همنوایی داره.

تم و متن آهنگ، مذهبی و عرفانیه و شاید مفاهیم الهی در این ترانه دلیل شد تا این ترانه لئونارد کوهن، نسبت به بعضی از آثارش، بیشتر مورد استقبال آدمایی قرار بگیره که شاید از موسیقی وترانه نویسی، چیز زیادی نمی دونن. بخشایی از این آهنگ که موسیقی اونو در ویدئوی زیر مشاهده می کنین، در ادامه اومده:

«شنیدم موسیقی اسرار آمیز بوده

 

 

که

داوود اونو نواخته و پروردگار رو خشنود ساخته،

اما تو که واقعا به موسیقی اهمیت نمی دی. میدی؟

اون موسیقی این جوری بود

از چهار به پنج، نت پائینت و نت بالا، پادشاه پریشون، آهنگ ستایش رو می سراید

هله لویا، هله لویا

ایمان تو استوار و پایدار بود،

اما نیاز داشتی تا به تو ثابت شه و تورو از روی بام دید در حالی که مشغول استحمام بود.

زیبایی نور در نور ماه تورو مبهوت کرد

اون تورو از جایگاهت پایین کشید و تخت پادشاهی تورو سرنگون کرد.

هله لویا»

کوهن در این ترانه جذاب که بازتابای گسترده بین المللی پیدا کرد و بارها به وسیله خوانندگان معروف، اجرا شد، عشق رو این جور تفسیر می کنه که:

«عشق فریادی نیس که تو شب هنگام بتونی اونو بشنوی. عشق کسی نیس که نور و روشنایی رو دیده باشه، عشق، ستایشی سرد و در هم شکسته س.»

از جمله دیگه آوازهای معروف کوهن، میشه به ترانه بدرود ماریان اشاره کرد.

بدورد ماریان، بدرود کوهن

ترانه بدرود ماریان (So Long Marianne) ترانه ای بود که کوهن در دهه شصت میلادی سرود و و به وسیله پیچفورک مدیا، در فهرست دویست ترانه برتر دهه شصت میلادی انتخاب شد.
این ترانه رو کوهن بخاطر مارین جنسن، مانکن زیبای نروژی سرود که ایشون رو در جزیره هیدار یونان در سال ۱۹۶۰ میلادی ملاقات کرده بود. کوهن این زن رو زیباترین زن عمرش خطاب کرد.
همسر ماریا، اون و پسر شش ماهه اش رو در جزیره رها کرد و بخاطر این، کوهن ایشون و پسرش رو به خونه شون در اسلو نروژ برد. اون بعدا، ماریان رو به مونترال دعوت کرد و با همدیگه زندگی کردن که تا اواخر دهه شصت میلادی هم ادامه داشت.

کوهن، سومین آلبوم خود با عنوان گلایی واسه هیتلر (Flowers to Hitler) رو بهش تقدیم کرد و البته خیلی از  ترانها و آلبومای کوهن رو میشه به عشق اون به ماریان دونست. تصویر ماریان، در پشت جلد دومین آلبوم کوهن به نام: آوازهایی از یه اتاق (songs from a Room) منتشر شد.

ماریان، در جولای ۲۰۱۶ میلادی در بیمارستانی در اسلو درگذشت. کوهن در نامه ای عاشقانه بهش نوشت:

«می دونم که من خیلی نزدیک تو هستم که اگه تو دستان خود رو گره کنی، منو بدست میاری. بدرود دوست قدیمی من؛ عشق ناتموم، تورو در پایین جاده می بینم.»

سه ماه پس از منتشر کردن این نامه، کوهن هم به معشوقه اش ملحق شد و عاشقان موسیقی رو عزادار کرد.

ترانه بدرود ماریان رو می تونین با صدای لئونارد کوهن در این ویدیو ببینین.

کتابایی در وصف کوهن

در چند دهه گذشته، کتابای بسیاری درباره بررسی آثار لئونارد کوهن در دنیا منتشر شده که دو مورد از اونا رو در تصویر زیر مشاهده می کنین.

کتاب اشعار لئونارد کوهن در سال ۲۰۰۹ میلادی به وسیله انتشارات آمنیبوس (Omnibus Press) منتشر شد.
کتابایی چون موسیقی ناشناس (Stranger Music) و رازهای کوهن، قبل از این کتاب منتشر شده بود که با استقبال مخاطبان آثار کوهن همراه شد.

در کتاب زندگی یه  بهترین فروشنده (A BEST SELLER) که در سال ۲۰۰۶ میلادی منتشر شد و به وسیله انتشارات دانشگاه تگزاس آمریکا وارد بازار نشر شد، درباره ظرفیتا و استعدادای هنری گسترده کوهن، مطالب جالبی عنوان شد و نویسنده کتاب (Ira Nadel)، مصاحبه جالبی از کوهن رو در این کتاب روایت می کنه که معرفی نامها و خاطرات منتشر نشده کوهن رو شامل می شه.

این کتاب ۳۳۶ صفحه ای، حالا در سایت بارنز و نوبل با قیمت ۱۲ دلار آمریکا قابل سفارش و خریده که واسه عاشقان کوهن،‌ می تونه منبع خوبی باشه و بخشی از اونم در بازار نشر ایران منتشر شده.

 ترانه شناسی لئونارد کوهن

اگه علاقمند به آثار این اسطوره بزرگ تاریخ موسیقی قرن بیستم هستین، ۱۴ آلبوم موسیقی ایشون رو که از سال ۱۹۶۷ میلادی تا ۲۰۱۶ منتشر شده رو در فهرست زیر مشاهده کرده و جزییات بیشتر آلبوم و ترانها رو از پرتالای به اشتراک گذاری فایلای موسیقی کوهن، دنبال کنین.

ترانه‌های لئونارد کوهن‌(۱۹۶۷‌)، ترانه‌هایی از یه اتاق(۱۹۶۹)، ترانه‌های عشق و نفرت(۱۹۷۱)، پوشش نو بـرای‌ مـراسم‌ کـهن(۱۹۷۴)، مرگ مرد بانوان(۱۹۷۷)، ترانه‌های‌ گذشته‌(۱۹۷۹‌)، موقعیت‌های جورواجور(۱۹۸۴)، من مرد تو هستم‌(۱۹۸۸‌)، آینده(۱۹۹۲)، ده ترانه جدید(۲۰۰۱)،Dear Heather (2004)، ایده‌های کهنه (۲۰۱۲)، مسائل محبوب (۲۰۱۴)، تو اونو تیره‌تر می‌خواهی (۲۰۱۶)

کوهن در ایران

در ایران، کتابایی درباره آثار این شخصیت هنری معروف دنیای موسیقی قرن بیستم، منتشر شده که از اون جمله میشه به مجموعه کتاب اشتیاق نشر چشمه اشاره کرد که بهترین اشعار این خواننده کانادایی رو واسه مخاطبان فارسی زبون ارائه می کنه.

کتاب مرد دوران گذشته هم که به وسیله نشر گیسوم درباره کوهن وارد بازار نشده شده بود، سال ۸۲ منتشر شد.
کتاب مردی که کشته شد (نشر قانون و قلم)، کتاب این والس رو قبول کن (نشر کتاب مس)، در آغوشم کوکی (نشر مشکی)، طرز تازه (نشر نیلا) از جمله آثار کوهن هستن که در ایران منتشر شده.

با امید به اینکه در این گفتار، با بخشی از اندیشه ها و آثار و فعالیتای این خواننده شهیر کانادایی آشنا شده باشین. به نظر شما، موثر ترین ترانه کوهن، کدوم ترانه بود؟