کامل ترین مجموعه فرهنگ لغت مردم کوچه بازار مردم ایران قسمت دهم

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

چانه-گلوله ی خمیر نان

آشیخ روباه(آب‌زیرکاه، مکار)

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

بالینی-کلینیکی

چوب سیگار-نی سیگار

چاشت-صبحانه-ناشتایی

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

پر گو- پر چانه

اطفال باغ-گل‌های تازه

از قدیم ندیم‌ها-از گذشته‌های دور

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

پینه زدن-وصله کردن

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

 

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی
افطاری-خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند
خودسر-گستاخ-سرکش

اجاق-دودمان

تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی
حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر
چَرچَر-اسباب عیش و عشرت

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست
داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

 

دل قرصی-اطمینان

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن

دود ِ کلفت-دود مواد مخدر
زیر زانویی-رشوه ی مختصر و نهانی
دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

چاله میدانی-صفت آدم های بی ادب و بی فرهنگ

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

دزدیده-دزدکی

الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)

دور اندیش-پایان نگر-پیش بین-عاقبت اندیش

باد به غبغب انداختن-تکبر کردن-خودخواهی نشان دادن

جا ماندن-فراموش شدن

 

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

چله-چاق-چرب و چیلی

آمادگی و شوق بسیار برای کاری داشتن

 

 

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان
خاطر جمع-مطمئن

ازراه‌نرسیده(در همان لحظه‌ی رسیدن، به مجرد ورود)

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

خارج از حد-بیش از اندازه
خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

رفتن و کشک خود را ساییدن-پی کار خود رفتن و فکری به حال خود کردن

خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

آبدست-ماهر-استاد

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

زیر آبی-زیرآبکی

 

حساب کار را داشتن-متوجه موضوع بودن-جوانب کار را در نظر داشتن
آواز شدن-شهره شدن
چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی
دله-ظرف حلبی

جا نیاوردن-کسی را نشناختن

چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند

حساب سازی-خرج تراشی-تقلب در حساب داری

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند
باد دادن-تلف کردن-در برابر باد قرار دادن

زیاده روی-افراط-اسراف

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

آی زرشک(آی زکی)

چهار چوب-محدوده-قاب

خرج و دخل کردن-برابر شدن هزینه و درآمد

حق البوق-رشوه

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

جاپیچ-جاکش-دلال محبت

خارج از مرکز-مزایایی که به کارمندان خارج از پایتخت داده می شود

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

 
زبر و زرنگ-چابک و فرز

خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن

 
خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه

دست و پنجه نرم کردن-گلاویز شدن-جنگیدن

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن
بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است

پوست کسی را پر از کاه کردن-به طرز فجیعی کشتن

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

 

دستی از دور بر آتش داشتن-از حقیقت امری بی خبر بودن-قضاوتی سطحی از چیزی داشتن

 

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است
به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

خر و پف-نگا. خرناس

 

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

خوش داشتن-دوست داشتن-علاقه مند بودن

ازرق-چشم زاغ

تو گود-ظرف عمیق برای آش و سوپ و جز آن ها

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

رفتن توی نخ چیزی یا کسی-چیزی یا کسی را زیر نظر داشتن و پاییدن

زیر گرفتن-زیر کردن

 

به مفت نیارزیدن-هیچ ارزشی نداشتن

چول-بیابان

دانگی-انجام کاری با پرداخت سهم خود از هزینه ی آن

درخت اگر-امید پوچ و واهی

جسته جسته-یواش یواش-کم کم-به تدریج
به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

 

حق بردن-رشوه بردن-از راه حق و حساب گرفتن-درآمدی منظم داشتن

زار-نا به سامان-خراب-بد

راه آهن-دو خط آهن موازی که قطار بر آن حرکت می کند

دق کردن-از غصه مردن

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

چسونه-پست و نالایق-دشنامی برای تحقیر

احتیاطی-نجس-ناپاک

از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

رانندگی-فن راندن وسایط نقلیه-اصول و قواعد راندن

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند
 

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

 

 

دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن

دست از پا خطا نکردن-هیچ کار اشتباهی نکردن-تکان نخوردن

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن
دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

ابرو کج کردن-خشم گرفتن

 

 

چرک نویس-نوشته ی نخستین که ممکن است بازبینی و ویرایش شود

دستکاری-دست بردن در چیزی

خاکه-خرده ی هر چیزی

 

 
بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن
جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن
پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

خودرو-آن چه بی اسب رود

دندان تیز کردن-طمع کردن

دماغ چاق بودن-سر حال بودن-تندرست بودن

از خواب پریدن-بیدارشدن ناگهانی از خواب

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

 

ریقش درآمدن-بیرون زدن مواد درون امعا و احشا

به سر دویدن- با سر رفتن

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

چک و چیل-لب و لوچه

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

 

از دهان در رفتن(پریدن حرفی از دهان، بدون پیش‌بینی سخن راندن)

 

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه

خدا به همراه-خدا خافظ

جوخه ی اعدام-جوخه ای که محکوم به اعدام را تیرباران می کند

بال در آوردن-به سرعت رفتن-بسیار خوشحال شدن

زمخت-درشت-ناهنجار

 

 

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

تند نویسی-سریع نویسی

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

بی فک و فامیل-بی کس و کار

دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

حق کسی بودن-سزاوار و مستحق چیزی بودن

رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

جست زدن-پریدن-خیز برداشتن
 

از صرافت چیزی افتادن-از انجام کاری منصرف شدن

خندق بلا-شکم

خانه به دوش-بی خانمان-آواره
پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین
چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده
پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

دک و پوز-دهان و لب و دندان

ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن
دلِی دلِی-حاشا-انکار

حرف گوش کردن-حرف شنوی داشتن

جِرم-ته نشست هر چیز-آن چه از دود چسبنده بماند
زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

الو گرفتن(آتش گرفتن، (کنایه از شدت خشم و عصبانیت))
 

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده

دست بردار نبودن-پافشاری کردن-رها نکردن

تف توی یخه ی خود انداختن-خود را بد نام کردن

پسله-جای پنهان-در نهان

چاشت-صبحانه-ناشتایی

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

پینه کردن- پینه بستن
انگشت در سوراخ مار کردن-دانسته خود را هلاک کردن

جیک-صدا-آواز

 

زرت و زبیل-آت و آشغال-خرده ریزهای کم ارزش

 
آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

ز ِله شدن-به تنگ آمدن-عاجز شدن-به ستوه آمدن
در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

 
ابریشم-زن نوازنده-مطرب

بالینی-کلینیکی

حساب بالا آوردن-بدهکار شدن

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

آدم چوبی-بی‌عرضه و دست‌وپاچلفتی

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

روی شکم سیری-بدون تعهد-از سر بی خیالی

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

خبر چین-سخن چین-جاسوس

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

زن مرده-مردی که زنش درگذشته است

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

اسب چپ با همدیگر بستن-با هم کینه و دشمنی داشتن
چَکه-شوخ و بذله گو

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق
تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر

رک نگاه کردن-رک رک نگاه کردن

اَتَر زدن-فال بد زدن

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن
بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره
تعلیمی-عصای کوچک

خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

دم ِ دست-آماده-حاضر-در دسترس

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

روان کردن-از بر کردن

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب
اَتَر زدن(فال بد زدن)

ای والله گفتن(به برتری کسی بر خود اقرار کردن)

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

بی سکه-بی اعتبار

اوضاع احوال-وضع و حال

دمرو-کسی که دمر خوابیده

 

خودفروش-فاحشه-خائن

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

 

خاطر نشان کردن-یادآوری کردن-تذکر دادن

بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

دل و دماغ-دل و حوصله

زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

از سر کسی زیاد بودن-بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

آب از گلو پایین نرفتن(غصه و ناراحتی شدید داشتن)

بد قلق-بد عادت-بد ادا

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

ابرو کج کردن-خشم گرفتن

اطفال باغ-گل‌های تازه

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

آستین از دهان برداشتن-خندیدن

 

چس خوری-خست-بخل

چنگ انداختن-چنگ زدن

زور گفتن-حرف و خواست خود را به کسی تحمیل کردن
تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان
بستن-یخ ردن-منجمد شدن-منعقد شدن-سفت شدن-ریختن بیش از اندازه-هدف قرار دادن

بند و بار-قید های اجتماعی-آداب زندگی

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

 

آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن
ترک بیلمز-آدم نادان
خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی
خورد و خوراک-خوردنی-آذوقه

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

جار-چلچراغ-شمعدان

 

دست چین-گزیده-منتخب

بلغور کردن-سر هم ردیف کردن-حرف های قلمبه زدن-شکسته و نامفهوم حرف زدن

پر و بال-امکان-فرصت

خاله جان آقا-یکی از چهار زن کلثوم ننه
جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

حَرَج-مسئولیت-تکلیف

تپق-گرفتگی زبان

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

حواس پرت-پریشان حواس-فراموش کار

زنندگی-زشتی-نفرت انگیزی

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن
اسیر خاک-مرده-تن‌پرور
تیز بزی-فورن-بی درنگ

بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

آسمان تا زمین-تفاوت بسیار

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

 

خیابان گز کردن-ول گشتن

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

آب آتش زده(اشک)

خیک کسی پر بودن-سیر بودن

 
 

زهره ی کسی آب شدن-سخت ترسیدن

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!
داغ به دل کسی گذاشتن-کسی را عزادار کردن

چیله جمع کردن-گردآوردن چیله

زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن

چیز دار-ثروتمند

بر پا شدن-ایجاد شدن

از صرافت چیزی افتادن-از انجام کاری منصرف شدن
پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

 
حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن
تاب-کجی چشم- طاقت و تحمل

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

خط و نشان کشیدن-تهدید کردن

از آب درآمدن(نتیجه دادن، تربیت شدن، روشن شدن حقیقت)

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

خر گردن-گردن کلفت-بی عار
جوش آوردن-نگا. جوش آمدن

 

 

چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

ترید- تلیت

 

 

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

دور تسبیح-بسیار و بی شمار

حق دادن-تایید کردن

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

حرف کشیدن از کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن
تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن
چنبره زدن-حلقه زدن
آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن