منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 214

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

پول و پله-پول

چای کاری-کشت و زرع چای

 

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

پکاندن-ترکاندن

زمین خوردن-از دست دادن تعادل و به زمین افتادن-شکست خوردن در زندگی-شکست خوردن در کُشتی

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

بازداشتگاه-زندان موقت

پیش خر کردن-پیش از موعد خریدن

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

 

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

 

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

دوغ و دوشاب یکی بودن-فرقی میان خوب و بد نبودن

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

اجل معلق-مرگ ناگهانی

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

 

ادرار کوچک-شاش

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

چرند و پرند-پرت و پلا-حرف های مزخرف

رنگ-حیله-نقشه-تدبیر

 

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

خم گرفتن-فنی از کشتی

اشک تمساح-گریه ی دروغین

خیط کاشتن-خطا کردن

زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن

پشتک چار کش-نوعی بازی که کسی خم شده و کسی از پشت بر کمر او می جهد-جفتک چارکش

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)
توی دل کسی خالی شدن-ترسیدن-ناامید شدن

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

چس محل کردن-بی اعتنایی کردن

جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها
ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

 

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن
خشک زدن-مات و مبهوت ماندن
آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده
تقلا کردن-کوشش زیاد کرد-دست و پا زدن

پِر پِر-در زبان کودکان : صدای پریدن پرنده

زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن
حق البوق-رشوه

 

دست تنها-بی یار-تنها

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

بیشتر از کوپن حرف زدن ،-سخنان بالاتر از حد و مقام خود گفتن پا را از گلیم خود فراتر نهادن

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

دیوار را یک طرفه کاه گل کردن-یک طرفه قضاوت کردن
تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

چِخ کردن-راندن سگ

خشکبار-میوه های خشک مانند پسته-بادام-گردو و فندق

خودرو-آن چه بی اسب رود

از دندۀ چپ پا شدن(سخت عبوس و کم‌حوصله بودن)

زحمت دادن به خود-خود را به زحمت انداختن

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن

راحت کردن-کشتن

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای
ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

ریش تپه-پر ریش-دارای ریش انبوه
این جور که بویش می‌آید(چنان که از ظواهر امر پیدا است، از فرار معلوم)

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

از پشت کوه آمدن-بی‌خبر از آداب و رسوم بودن-دهاتی بودن

ذلیل مرده-ذلیل شده

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

 

چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی

روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن

با نگاه کسی را خوردن-با چشم خریدار یا شهوانی به کسی نگریستن

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن
حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون
روانه کردن-فرستادن اعزام کردن-گسیل داشتن
 

 

دوغ و دوشاب یکی بودن-فرقی میان خوب و بد نبودن

دست کسی را خواندن-از نقشه ی کسی با خبر شدن
به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن
 

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

جیز رفتن-کش رفتن-دزدیدن چیزهای کم ارزش

 

بُرد-قدرت پرتاب-پیروزی بر حریف

کار شگفت‌انگیز کردن

بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن
بستن-یخ ردن-منجمد شدن-منعقد شدن-سفت شدن-ریختن بیش از اندازه-هدف قرار دادن

زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن

 

 
استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن

از شوخی گذشته(حالا برسیم به مطالب جدی)

پیسی-بد رفتاری-آزار

آویزان کسی شدن-طفیلی کسی شدن

حمله کردن-یورش بردن

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

 

حیا را خوردن و آبرو را قی کردن-بسیار بی حیا و گستاخ بودن

جوراجور-دارای انواع گوناگون

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

روشن کردن چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از تماشاچیان می گیرند

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

خش افتادن-خراش افتادن

پشه را در هوا نعل زدن-در تیراندازی بسیار ورزیده بودن-بسیار زرنگ و فرصت طلب بودن

جز زدن-ناله و زاری کردن

 

 
جور-هم طراز-اخت-هم زبان
خوردگی-ساییدگی-فرسودگی
ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود

چهار چشمی پاییدن-با دقت مواظب بودن

دست به روی کسی بلند کردن-کسی را کتک زدن

 

ریش خود را در آسیا سفید نکردن-تجربه داشتن

چتر باز-مهمان ناخوانده به وقت غذا

اَنف کسی معیوب بودن-ابله بودن-خل بودن

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

در دهان ها افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

پَخ خوردن-تیزی چیزی

آماده‌باش-حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر

زن و بچه-اهل و عیال-زن و فرزند

چاقالو-چاق-فربه

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن
د ِ-پس-آخر

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

آمپر کسی بالا رفتن(از کوره در رفتن)

آب و رنگ(طراوت و شادابی)

استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

با کسی بحث و مجادله کردن

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

راست راستی-حقیقتن-واقعن

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

ازرق شامی-اخمو-ترشرو

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

دُم لابه-چاپلوسی-تملق

در هچل انداختن-به درد سر انداختن-به مخمصه انداختن

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

الم‌شنگه-هیاهو-آشوب-جنجال-داد و قال

پِر پِر-در زبان کودکان : صدای پریدن پرنده

 

 

آفتاب خوردن(سختی کشیدن)

جوشانده-دارویی که آن را در آب می جوشانند و عصاره ی آن را به بیمار می دهند

زاله-کناره ی برآمده ی جوی-مرز کشتزار

در ثانی-ثانیا-دوم

بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن

 

تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

چال افتادن-گود شدن

دست پیش-گدا

آهو چشم-معشوق-شاهد

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

داوطلب-خواستار-نامزد

 

 
آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی
ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن
جیک-صدا-آواز

 

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن
درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت
برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند
دوغ و دوشاب یکی بودن-فرقی میان خوب و بد نبودن

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

 

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

حی و حاضر-آماده
خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن
دُم توی تاقچه گذاشتن-خود را گرفتن-لوس و ننر شدن

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

آسمان با زمین دوختن-داشتن کمال مهارت در تیراندازی

دندان تیز کردن-طمع کردن

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

راستکی-واقعی

بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

درگیری-گرفتاری-نزاع-جنگ

خرد نکردن تره برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

دلگرمی-اطمینان خاطر-امیدواری

از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

چیز خور-مسموم شده

آستین بالا زدن(آماده شدن، به کاری برخاستن، پا پیش گذاشتن)

آمده-شوخی و لطیفه

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

دود ِ کلفت-دود مواد مخدر

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

 

صدایی برای نهیب زدن و راندن سگ

ژوری-هیئت داوران

 

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

 

راه بردن-بلد بودن-دانستن-اداره کردن-سامان دادن

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

چشمگیر-جالب توجه-با ارزش

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

 

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن
تخته پوست انداختن-زمانی دراز نزد کسی ماندن-کنگر خوردن و لنگر انداختن
خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق

 
راه اندازی-راه انداختن

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

 

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

 
دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن

جزوه کش-کسی که در مجالس ترحیم جزوه های قرآن را پخش می کند

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

دوز و کلک سوار کردن-توطئه چیدن-مطالبی را خلاف واقع جلوه دادن

از دهان گنده‌تر حرف زدن-گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست
ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند
چپی-مخالف حکومت-وابسته به چپ

چرک-کثیف

خیار چنبر-نوعی خیار

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن
ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

 
چشم به هم زدن-زمان بسیار کوتاه-یک آن

جد و آباد درآوردن و گفتن-دشنام دادن-ناسزا گفتن

دلجور-همدل

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

از عزا در آوردن(به دوره‌ی عزاداری پایان دادن)

پیچه-نقابی که در گذشته زنان بر روی می گذاشتند

آرد خود را بیختن و الک را آویختن-کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست
در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن

از این رو به آن رو شدن-یکسره دگرگون شدن-به‌کلی تغییر کردن

ارنعوت(آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف)

خوردن حرف-نگا. حرف را خوردن

پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند
بچگی کردن-بیخردانه

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

خایه قوچی-نوعی شیشه ی کوچک بیضی شکل

دارا-ثروتمند

چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد
چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

خسارت دیدن-زیان دیدن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

 

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

پیله ی کسی به کسی گرفتن-کسی را اذیت کردن

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

 

زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن

زور گفتن-حرف و خواست خود را به کسی تحمیل کردن

در عالم هپروت سیر کردن-دارای خیالات واهی بودن-کاملن بی خبر بودن
چشم کار کردن-دیدن

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن
آب شیراز(شراب)

درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

پوست کندن-سخت تنبیه کردن

زهرمار خان-ترش رو-اخمو

 

آب‌تنی(شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی))

 

اجابت کردن معده-قضای حاجت

 

خودفروشی کردن-فاخشگی کردن-خیانت کردن
اشکال‌تراشی-ایرادگیری-گره در کار اندازی

دلال محبت-پا انداز-خانم بیار

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

خوردن حرف-نگا. حرف را خوردن

جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد

تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

تو زدن-حرف خود را پس گرفتن-از تصمیمی منصرف شدن

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

اوا خواهر-مرد زن‌نما-مردی که علائق زنانه دارد