کاملترین مجموعه فرهنگ لغت خودمونی فارسی قسمت دهم

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

 

بکن نکن-امر و نهی

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

ژست گرفتن-به بدن و چهره ی خود حالت ویژه ای دادن

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

انگشت‌شمار-کم-معدود

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن
 

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی

چسبیدن-لذت دادن

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

توی هم لولیدن-با هم و کنار هم ایستادن و حرکت کردن

خاله خواب رفته-آدم شل و بی حال و وارفته

 

پکاندن-ترکاندن

چله داری-عزاداری در روز چهلم مرگ کسی

 

خرج-هزینه-پول مصرف روزانه ی خانواده
پکر شدن-کسل و عصبانی شدن
چهار چوب ملا حیدر-جای تنگ و ناراحت کننده
پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن
آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

آش آلو شدن(خجالت‌زده شدن، سکه‌ی یک‌پول شدن، کنفت شدن)

جاپیچ-جاکش-دلال محبت

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

دَدَر-بیرون-کوچه

حظ کردن-لذت بردن

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

 

بُراق-خشمگین-عصبانی

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

 
دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

تنگ بودن وقت-دیر شدن
این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

خوار و ذلیل-نگا. خوار و خفیف

به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

در دهان را چفت کردن-خاموش شدن-رازداری کردن
پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن
از گلیم خود پا را درازتر کردن(از حد (توانایی) خود تجاوز کردن)

پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

راپرت-گزارش-خبر

آن سفر-آن بار-آن دفعه
ابرو کج کردن-خشم گرفتن

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد
 

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

چیل-آدم بد بیار
دیزی دِهناری-آدم بی ظرفیت و کم طاقت

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

دَم باز-چاپلوس-متملق

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

خاکشیر یخ مال-خاکشیر که با یخ سایند تا حوب سرد شود و به بیمار دهند تا اسهالش قطع شود

چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

بی بته-بی اصل و نصب-بی پدر و مادر

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه
تپه تپه-چیزهایی که بی نظم کنار هم انباشته باشند
ار زبان کسی(از قول کسی)

اشک تمساح-گریه ی دروغین

خوشان خوشان-نهایت خوشی و لذت

 

چندش شدن-حالت چندش دست دادن

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

خوش شانس-خوش اقبال-خوش طالع

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

 
خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن-بهره بردن از چیزی-نصیب بردن

چار دستی-قمار چهار نفری

پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

ابرو پاچه‌بزی-دارای ابروی پهن و پرمو-ابرو قجری

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

پاتیل کسی در رفتن-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه
به سر کسی زدن-ناگهان فکری به سر کسی آمدن-عقل خود را از دست دادن

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

به نام نقی، به کام تقی-سودی که از آن کسی است نصیب کس دیگری شود

پَخت-لوازم مورد نیاز زندگی

آشی شدن(سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان)

 

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

ریقش درآمدن-بیرون زدن مواد درون امعا و احشا

رتوش-دستکاری و آرایش عکس
بی امان-پیگیر-دائم-پیوسته

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

 

خون کسی کثیف شدن-به شدن خشمگین شدن

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است
زده دار-دارای لکه یا خراش و آسیب

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

چشم روشن شدن-شاد و خرسند شدن

خودرنگ-دارای رنگ طبیعی

بیخ ریش کسی ماندن-روی دست کسی ماندن

خیس شدن-تر شدن

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن
افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن
اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

 

بخت گشا-شانس آور-سبب خوش اقبالی-مایه ی سفید بختی

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ

ای والله گفتن-به برتری کسی بر خود اقرار کردن

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

 

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)
روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

جود بازی درآوردن-ننه من غریبم بازی درآوردن-از امری که ترسناک نیست اظهار وحشت کردن

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن
از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

باب شدن-معمول و رایج شدن

خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

 

پیاله فروشی-میخانه

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند
دم خروس در دست داشتن-بهانه داشتن

آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)

پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

 

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

 

دسته پل-الک دولک
آب نخوردن-درنگ نکردن

 

پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

پشت سر هم-پیاپی متوالی
 

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

پی آتش آمدن-زیاد نماندن-زود برگشتن

استخوان‌دار-محکم-بااراده

خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق

چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

 
ابرو نازک کردن-ابرو تنگ کردن

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)
جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن
آب مروارید-تار شدن عدسی چشم

تلو تلو-حرکت به چپ و راست در حین راه رفتن بر اثر سستی

ترش کردن-عصبانی شدن

جیش-ادرار در زبان کودکان
بی سر و پا-پست-فرومایه
 

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

دو دستی-با هر دو دست

چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن

خورده برده-ملاخظه و پروا

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

الدنگ-بیکاره-مفتخور-بی‌غیرت

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

چُل کلید-جام درویشان

جوز علی-نامی با تحقیر برای صدا زدن کسی

ز ِله-ستوه-عجز

پا شدن-از جا برخاستن

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

چرک-کثیف

زر زرو-بچه ای که زیاد عر می زند

خرمن-انبوه و پرپشت
الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن

 

 

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

تاب-طنابی که از دو سو بر درخت یا دو ستون می بندند و در میان آن می نشینند

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن
جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

 

دُم ِ هم کردن-مطابق یکدیگر کردن-دو کناره ی چیزی را بر هم نهادن

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

دانش سرای عالی-آموزشگاه تربیت استاد

چهار دستی-فراوانی

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

دله-ظرف حلبی

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)

چیز خور-مسموم شده

در تشک پر قو خوابیدن-از هر جهت آسوده و بی خیال بودن

حساب تراشیدن-خرج درآوردن-حساب غیر واقعی نشان دادن

زانو انداختن شلوار-کش آمدن پارچه ی شلوار در قسمت زانو

چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

روز هفتاد هزار سال-روز قیامت

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

 

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن

زنندگی-زشتی-نفرت انگیزی

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

 

پوزه ی کسی را به خاک مالیدن-کسی را شکست دادن

 

آهوی شیرافکن-چشم محبوب

تنگ شدن خلق-عصبی شدن-بی حوصله شدن-خشمگین شدن

جوغ-جوی آب

چیز فهم-عاقل و فهمیده

بَده شدن-از چشم افتادن-بد جلوه کردن

شعله‌ی آتش

 

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

به سر دویدن- با سر رفتن
دستمال ابریشمی برداشتن-چاپلوسی کردن-تملق کردن

حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)
دک و دنده-بالا تنه

 

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

 

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

اهل عمل-کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند

 

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

بزرگداشت-احترام-تکریم

خشکه-مزد نقدی بدون غذا و لباس-غذای بدون پخت-لباس بدون دوخت

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

زیر سر داشتن-آماده شدن

ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

چشم نم نمی-کسی که چشمش آب پس نمی دهد

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

بیسار-فلان

پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)

چینه کش-بنایی که دیوار گلی می سازد

اوضاع احوال-وضع و حال

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز
تاج گل به سر کسی زدن-کار نیکی در حق کسی کردن

دود-دخانیات-مواد مخدر

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل
به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

 

زَوال-مست مست-لول

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن
چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

 

 
پس مانده-ته مانده-به کنایه به زن طلاق گرفته گفته اند

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

زن طلاق-مردی که به اندک بهانه ای زنش را طلاق می دهد

از بن گوش-کمال بندگی و خدمتکاری

آقا چسونه-آدم حقیر و بی ارزش

پَرِ قیچی-پادو-کارگزار-طرفدار پر و پا قرص

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

تند تیز-شتابان-خشمناک-ستیزه جو

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

ربغ رحمت را سر کشیدن-مردن

دلِی دلِی-حاشا-انکار

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

روغن کرمانشاهی-روغنی که در کرمانشاه از شیر گاو و گوسفند به دست می آورند و به ترین روغن زرد است

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

خیط کردن-نگا. خیت کردن

ابوطیاره-اتوموبیل کهنه و فرسوده

دوز و کلک سوار کردن-توطئه چیدن-مطالبی را خلاف واقع جلوه دادن
دوسیه-پرونده

چاووش-کسی که به هنگام رفتن زایر به زیارت اشعار مناسب می خواند

دستمالی-دست مالیدن
آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)
جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

بلند بالا-قد بلند

 
از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)

استخوان در گلو داشتن(رنج و سختی کشیدن)

 

چشم روشنی-چیزی که برای خوشامدگویی برای کسی می برند

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن

خال به خال-خال خال

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی
از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه
باد بُروت-خودخواهی-غرور-تکبر

دندان طمع از چیزی کشیدن-از چیزی چشم پوشیدن-دست کشیدن-رها کردن

درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

 

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

خط زدن-با خط کشیدن روی چیزی آن را باطل کردن

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

چند منه ؟-به شوخی به کسی که دیر می آید و زود می رود می گویند: آمدی بگی چند منه ؟

 

چلاق-دست و پا شکسته یا بریده

خاله بی بی-نوعی آش

 

تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن
بازار سیاه-جایی که در آن اجناس غیر قانونی و گران می فروشند

دست و پای خود را گم کردن-دست پاچه شدن

جفنگ-یاوه-سخن بی هوده-هرزه
در پوست کسی رفتن-سخت مزاحم کسی شدن-از کسی بد گفتن
زیر و زبر گذاشتن-اعراب گذاشتن بر حروف

 

پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن

 

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

جوز علی-نامی با تحقیر برای صدا زدن کسی

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

زبان مادر شوهر-نوعی گیاه خار داراز تیره ی کاکتوس

 

استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

 

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

آب از سر گذشتن-کار از چاره و تدبیر گذشتن

بده اون دستت-آی زکی !

دُم توی پا گرفتن-شکست خورده رفتن-نامید و ساکت شدن

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

اصلاح(تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان)
از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

 

 
زکی-لفظی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

از قدیم ندیم‌ها-از گذشته‌های دور

در رفتن پاتیل کسی-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص
دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

پی جوری کردن-پی جویی کردن-دنبال نمودن

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

خود را باختن-دست و پای خود را گم کردن-مضطرب شدن

زیر گوشی در کردن-زیر سبیل در کردن

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

 

به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن