برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 200

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

پیش تختی-پله مانندی برای رفتن به روی تخت مرتفع

خر آوردن-بدبخت شدن

پوست کندن-سخت تنبیه کردن

دوبلور-دوبله کننده

زحمت را کم کردن-رفع مزاحمت کردن

بیگاری-کار اجباری و بی مزد

 

 
از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر
چل و چو-خبر دروغ-شایعه

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار

رسانه-وسیله ی ارتباطی

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

زیر پا کردن-پیمودن-همه جا را گشتن

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

 
بی جا-نامناسب-بی مورد

 
 

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

دور کسی یا چیزی را خیط کشیدن-با کسی قطع رابطه کردن-از خیر کسی یا چیزی گذشتن

حال و احوال-وضعیت-کیفیت
بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

چشم باباقوری-نابینا-کور

زردنبو-زردمبو
چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

چو-شایعه

راه خود را کشیدن و رفتن-بی هیچ مقاومت و اعتراضی جایی را ترک کردن

به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

خبر گرفتن-پرسیدن

 

آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان

جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

به جا آوردن-شناختن

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

جلو پوزه ی کسی را تیغه گرفتن-جلو فضولی های کسی را گرفتن

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن
دهان پر کن-بدون ارزش و اهمیت واقعی

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

درگاهی-آستانه

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است
پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست
اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

رو دست بالا آمدن-رقابت کردن-پیشی گرفتن

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

 

تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

 
آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

چرچر کردن-از ثروت بادآورده ای روزگار گذراندن

خُردمُرد شدن-ریزه ریزه شدن
پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

دفتر کل-دفتری که در آن انواع کلیه معاملات و خلاصه ی هر کدام را در آن وارد می کنند

دال-خمیده-کج

رج کردن-رج بستن

زیر پوست کسی آب رفتن-چاق شدن-ثروتمند شدن

پر زور بودن سمبه-زیاد بودن فشار

اوضاع احوال(وضع و حال)

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

چوب الف-نشانه ای که با کاغذ می سازند و لای کتاب می گذارند-لاغر و باریک

خبر مرگش-خدا مرگش بدهد

پا پس کشیدن-عقب کشیدن

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن

دل واپسی-نگرانی-اضطراب

پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

دور افتادن-فاصله گرفتن-پرت افتادن

رفتن تو هم-به فکر فرو رفتن-غمگین شدن-پریشان خاطر شدن

خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

 

بد ادا-بد اطوار-بد گوشت-کسی که در بهانه جویی افراط می کند و به انجام تشریفات علاقه دارد
به مشروطه ی خود رسیدن-به هدف خود دست یافتن

افتاده(فروتن، متواضع)

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

بیخود-بی مصرف-بدرد نخور

خاطرجمع شدن-مطمئن شدن
چُغُل-سخن چین
پیچاندن کسی-کسی را گرفتار درد سر کردن-کسی را سوال پیچ کردن

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

حال کسی را جا آوردن-نگا. حال آوردن
بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن

خندق بلا-شکم
رو به راه شدن-آماده و مهیا شدن

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

آشنایی دادن-خود را معرفی کردن

آیۀ یاس خواندن-هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن

تمدن داشتن-دارای تربیت بودن

تنه زدن-با تنه به کسی ضربه زدن
راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی
در لاک خود فرو رفتن-کاری به کار دیگران نداشتن

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

 

حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن

ازرق-چشم زاغ
 

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

زاغه-جای نگاه داری گاو و گوسفند-حانه ی بسیار محقر-انبار مهمات

خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

آهوی خاور(آفتاب)
تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

 

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

 

 

درگذشت-مرگ

دماغ گنده-ثروتمند-سرشناس

چِز دادن-روی آتش گرفتن پوست برای سوزاندن موها و پرها

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

الحق و الانصاف-انصافن-حقن

پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع

بار گردن کسی گذاشتن-کاری را به زور و اصرار به عهده ی کسی گذاشتن

 

افتادگی-پریشانی-احتیاج

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه

 

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

 

آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن

از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)

درد دل-غم و اندوه درونی

 

 

پیشی-گربه در زبان کودکان

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

برزخ شدن-ناراحت شدن

 
خوش خوشان-اندک اندک-به تدریج-کم کم

خون دماغ شدن-خون از بینی جاری شدن

چیز دار-ثروتمند

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

 

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

زیر جلکی-پنهانی

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

استخوان‌بندی-درست کردن انگاره و طرح

رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود

جیک زدن-اعتراض کردن-صدا در آوردن

 

جزوه-کتابچه-دفترچه

 

بالای منبر رفتن پشت سر کسی-از کسی غیبت کردن-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن

این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند
آب سیر-جانور خوش‌رفتار

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

چاشته بندی-ته بندی

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

حاجیت-بنده

خیس خوردن-آب به خود گرفتن-با مایعی مخلوط شدن

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

 

آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن
زمین را به آسمان دوختن-گزافه گویی کردن-دروغ های شاخ دار گفتن
پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند
ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

ریسه کردن-ردیف کردن-قطار کردن-پشت سر هم قرار دادن

دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن

درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

داداش-برادر-لفظی برای ابراز صمیمیت

پشت کسی باد خوردن-دلسرد شدن از کاری پس از مدتی استراحت یا بیکاری-از دل و دماغ افتادن

زیر آبی-زیرآبکی

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

ژیلت-نیم تنه ی بدون آستین و جلو باز

بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان

جواب کردن-به کار کسی پایان دادن-از کار اخراج کردن

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

اختر در پیراهن کردن(بی قرار کردن)

 

جفتک زدن-نگا. جفتک انداختن

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

زار-کوتاه شده ی زایر

 
حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن

دستگیره-وسیله ی باز و بسته کردن در و پنجره-کهنه ای در آشپزخانه برای برداشتن دیگ از روی اجاق

زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن

انداختن باد به غبغب(تکبر کردن، قیافه گرفتن)

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

پرچ کردن-فرو بردن میخ در چیزی و کوبیدن و پهن کردن سر آن

از ته دل-از سر صدق و صفا
جنب و جوش-فعالیت-کوشش و تقلا
دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان
پِی-دنبال

دله-ظرف حلبی

آب و خاک-میهن-دیار

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

حواس نداشتن-گیج و منگ بودن-حواس پرت بودن

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن
پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

 

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

جملگی-تمامن-سراسر

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

انداختن-فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران-درست کردن

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

ارزانی-بخشیدن-دادن

 

پاشنه بخواب-کفش راحتی

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

جل و پلاس-اثاثیه ی ناچیز و کم بها

خشکه پلو-کته

راست راست-آشکار و علنی-بی پروا

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده
چرند-حرف پوچ و بی معنی

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

خس و خاش-آشغال-خس و خاشاک

بغل گرفتن-در آغوش گرفتن

زُل زدن-خیره نگاه کردن

بشکن بشکن-وقت شادی و شادمانی-جشن و سرور

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن
چای دبش-چای مرغوب که دهان را گس کند

 

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد
رُک زده-زل زده-خیره شده

 

 

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

بز دل-ترسو

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

آخش درآمدن-از درد نالیدن

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

 
آکَل-آقای کربلایی

دست پیش گرفتن-پیشدستی کردن-سبقت گرفتن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

 
به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

پشت سر هم-پیاپی متوالی
از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

ریش پروفسوری-ریشی که فقط روی چانه یلند شده است

چشمه-نوع-قسم
جا رفتن-مغلوب شدن-خود را کنار کشیدن
بستن کسی به دم خود-همیشه کسی را همراه داشتن
حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه
در تاریکی روشنایی را پاییدن-به طور نهانی مراقب کسی یا چیزی بودن

 

 

خام سوخته-از درون ناپخته-از بیرون برشته

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

 

دماغ چاق بودن-سر حال بودن-تندرست بودن

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

دماغ چاق بودن-سر حال بودن-تندرست بودن

 
پاشنه بخواب-کفش راحتی

اجباری-خدمت سربازی

چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

اجاق-دودمان

جِر خوردگی-بریدگی-پارگی

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد
آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

ریش و قیچی را دست کسی دادن-اختیار کاری را به دست کسی دادن
 

باعث و بانی-عامل-محرک-سبب-حامی

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

بازی کردن-لق بودن-جفت نبودن

آتش‌پا(فرز و چالاک، بی قرار)

آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

 

خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت

خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

دم موشی-هر چیز باریک و دراز
چوب در چیزی کردن-تحریک کردن

پا در رکاب-حاضر و آماده

چراغان-جشن و سرور پر چراغ

خال زدن-پیدا شدن خال در جایی از بدن یا لکه در چیزی-خال کوبی کردن

بند-ریسمان-طناب-رشته

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار

جای مهر گذاشتن-چیزی را به عمد در جایی گذاشتن تا به آن بهانه دوباره به آن جا آمدن
خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

حاجی ارزانی-گران فروش

راه باز است و جاده دراز-اگر می توانی به قصد خود عمل کن

خاکشیر نبات-دوستی و رابطه ی نزدیک-سوابق آشنایی

 

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

 

ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن

 

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد

از ته دل(از سر صدق و صفا)

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

تر دست-ماهر-شعبده باز

دود دادن سبیل کسی-ادب کردن-تنبیه کردن-شکست دادن

 

دال به دال-پشت سر هم

 
خدا داده-دیم کاری

 

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار

آب اندام-زیبا تن و خوش‌رو

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)
حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

 

 

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن
جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

خیمه شب بازی درآوردن-ادا و اطوار در آوردن-حیله و تزویر به کار بردن-خلاف واقع جلوه دادن

حق شناسی-سپاس گزاری

 

تیر کردن-نشان کردن
پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

 

 
حنز پنزر-نگا. خرت و پرت

ترک بیلمز-آدم نادان