برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 360

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا
تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن
ادرار بزرگ-مدفوع

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

ته مانده-آن چه که از خوردن باقی مانده است

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

راست راست-آشکار و علنی-بی پروا

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

دلپخت-پختن مغر چیزی

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.

زیر درختی-میوه هایی که زیر درخت فرو می ریزند
چپی-مخالف حکومت-وابسته به چپ

ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

ابوقراضه(ابوطیاره)

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

آب مروارید-تار شدن عدسی چشم

ادرار بزرگ(مدفوع)

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

از خشت افتادن(بدنیا آمدن)

چراغ پا شدن-بر روی دو پا ایستادن اسب

حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

آزگار(زمان دراز)

آهوی خاور(آفتاب)

تغ تغ-صدای برخورد دو چیز به هم

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند
آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد
چس دماغ-پر افاده-پر ادعا

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

حضرت عباسی-راست و درست

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس

آبدست-ماهر-استاد

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

چاق بودن دماغ کسی-سالم و سرحال بودن

پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

تپق زدن-بیرون شدن بی اراده ی کلمه از زبان-چیزی جز مقصود گفتن
دله دزدی-عمل دله دزد

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

تمام و کمال-کامل-به تمامی

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن
به تیر غیب گرفتار شدن-دچار حادثه ی ناگهانی شدن-ناگهانی فوت کردن

الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

خر و پف-نگا. خرناس
زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

اوستا چسک(فضول و مزاحم، سرخر)

از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

زرت-صدای باد در کردن یا شیشکی

زیر پوش-جامه ی زیرین

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب

خجالت زده کردن-شرمنده کردن-خجالت دادن

چسونه-پست و نالایق-دشنامی برای تحقیر
از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

ته نشین-رسوب کرده

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

(به زبان کودکان) زخم شدن

دَرَ ک رفتن-برای مردن کسی می گویند که از او تنفر دارند
پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت
پی گرفتن-دنبال کردن کار

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط
آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن
افسارگسیخته-سرکش

جد و آباد درآوردن و گفتن-دشنام دادن-ناسزا گفتن
چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

تو تاریکی رقصیدن-بدون آگاهی کاری را کردن-بی موقع کاری را کردن

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

بر پا شدن-ایجاد شدن

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

دست آمدن-به دست آمدن-پیدا شدن-حاصل شدن

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

پا جای پای کسی گذاشتن-از کسی تقلید و پی روی کردن

رفتن با سر-نهایت شوق و اشتیاق برای انجام کاری

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی
حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

خرحمالی کردن-کار کردن بی اجر و مزد

دم به خمره زدن-باده گساری کردن-شراب خوردن

زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن

دستک-دفتر حساب

چار چشم-کسی مه عینک می زند

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد

دل رحم-مهربان

تاریک خانه-اتاق تاریک برای ظهور و چاپ فیلم

چموش-سرکش-یکدنده

چانه-گلوله ی خمیر نان

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

از پشت کوه آمدن-بی‌خبر از آداب و رسوم بودن-دهاتی بودن

اصلاح-تراشیدن ریش و آرایش موی سر نزد مردان

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا
آنکادر کردن-اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب

خدا داده-دیم کاری
برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب
پر رو-بی شرم-وقیح-دریده
چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

چله بُری کردن-رفت و آمد بسیار کردن

دم-هنگام

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

پاتیل-دیگ بزرگ مسی-مست مست

داغ دیده-مصیبت رسیده-کسی که شاهد مرگ عزیزی شده است

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

آنکادر کردن-اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب
پرنده پر نزدن در جایی-جایی دور افتاده و خلوت بودن

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

خانه ی خاله-جای راحت و خودمانی-ملک شخصی

دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن

ترکیدن دل-از چیزی سخت ترسیدن

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

دالبُر-بریده چون دال-منحنی وار بریدن

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار
خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

پلیتیک زدن-سیاست به کار بردن

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن
دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن
پرند-حرف بی هوده
دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

چشم کار کردن-دیدن

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

انداختن(فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران، درست کردن)

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده

چای قندپهلو-نگا. چای دیشلمه

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن
زاچ-زائو

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد

به روی خود نیاوردن-اهمیت ندادن-به سکوت برگزار کردن-خود را به آن راه زدن
چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن
بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش
دیگ به سر-لو لو

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

پا بر جا-ثابت قدم-استوار
چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق
بخت آزمایی-ترتیبی برای تقسیم جایزه میان خریداران بلیت

جیز کردن-سوراندن به زبان کودکان

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

ابوقراضه(ابوطیاره)

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

خود را به آب و آتش زدن-به هر وسیله ای متوسل شدن-هر خطری را استقبال کردن

چوروکیدن-چوروک خوردن-چین برداشتن
دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده
آب‌زیرکاه-حیله گر-فتنه انگیز-دو رو
انگشت زدن-انگشت در چیزی فرو بردن-امضاء کردن با اثر انگشت

ازراه‌نرسیده(در همان لحظه‌ی رسیدن، به مجرد ورود)

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن
بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن
دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن
آسمان (و) ریسمان به هم بافتن(حرف‌های بی‌ سروته و بی‌ربط زدن)

چتری-به شکل نیم دایره-قوسی

در رفتن سخن از دهن-سخنی بی اراده گفتن

جِر زن-کسی که در بازی یا کاری دبه در می آورد

دُم لابه-چاپلوسی-تملق
آت و آشغال-وسایل کهنه و بی‌مصرف
بتمرگیدن-نشستن به فرمان تحقیرآمیز
بازارچه-گذرگاه سرپوشیده با چند مغازه و دکان

حشل-خطر

خاطر جمع-مطمئن

بوگندو-آدم کثیف و بد بو

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن
رنجیده کردن-آزرده ساختن-رنجانیدن

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

چهار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)
دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

بوق سگ-بسیار دیر وقت

پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

زور گفتن-حرف و خواست خود را به کسی تحمیل کردن

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

ابرو تابیدن-گره بر ابرو افکندن

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

ته بر کردن-از ته بریدن

جفتک زن-لگد زن

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

رو آب انداختن-فاش کردن-آشکار کردن
چپ رو-تند رو
با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

چشم خوردن-نظر خوردن

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

دو پا-انسان

آمدن(آغاز به کاری کردن)

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

اَکه ننه(آدم آب‌زیرکاه)

رومیزی-منسوب به میز

خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن

خوش جنس-خوش باطن-سلیم النفس

چانه انداختن-جان کندن-حرکت پیش از مرگ

ته و تو-کنه حقیقت-باقی مانده ی هر چیز

چندش آور-تکان دهنده-دل به هم زن

تنگ کلاغ پر-نزدیکی های صبح
دماغ خشکی-بی مغزی-دیوانگی
بچه ی سر راهی-بچه ای که او را سر راه گذاشته اند تا برده شود

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

بزرگداشت-احترام-تکریم

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن

دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار

از دماغ فیل افتادن-بسیار متکبر و خودبین بودن

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

بازرسی-بررسی و کنترل

زدن به سیم آخر-آخرین چاره را به کار بردن حتا اگر به ضرر باشد-خود را به لاقیدی زدن و به عاقبت کار نیاندیشیدن

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

تمام کردن-مردن

به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره
چشم زخم زدن-چشم زدن-آسیب رساندن

آمده(شوخی و لطیفه)

دست کسی را پس زدن-دور کردن-نپذیرفتن-رد کردن کسی

خفت انداختن-تنگ کردن-در تنگنا قرار دادن

از بی‌کاری مگس پراندن-بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

ژست گرفتن-به بدن و چهره ی خود حالت ویژه ای دادن
جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن
از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

تیار کردن-آماده کردن

جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

چیز خور شدن-مسموم شدن

استخوان ترکاندن(رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ)
حدمتکار-مستخدم

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

آواز دهل-چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است-نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

زیر چاقی-مهارت

از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

زیر لبی-زیر زبانی

پر پر زده-ور پریده-نفرینی با آرزوی جان کندن کسی

اختر در پیراهن کردن(بی قرار کردن)

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

خطایی-نوعیز آجر

در پوست کسی رفتن-سخت مزاحم کسی شدن-از کسی بد گفتن

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

روغن داغ-روغن گداخته
خاطر خواه-عاشق-دل باخته

راه راه-دارای خطوط موازی

ذِله کردن-ذله آوردن

آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

انگشت بلند کردن(اجازه‌ی سخن خواستن)
خاکشیر مزاج-غلامباره-سازگار با هر جریانی

اشک کسی دم مشکش بودن-سخت زود رنج بودن-زود به گریه افتادن

جا دکمه-سوراخی که دکمه ی لباس در آن جا می گیرد

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

به گرد کسی نرسیدن-بسیار عقب بودن از کسی-فاصله ی بسیار با کسی داشتن

دست کسی را خواندن-از نقشه ی کسی با خبر شدن
اُس و فُس-اصل-مایه-چهارستون بدن

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

خیر باشد-پس از شنیدن خواب کسی به فال نیک به او می گویند

پیله ی کسی به کسی گرفتن-کسی را اذیت کردن
رفتن گوش-ناراحت شدن گوش از سر و صدا

به کارخوردن-بدرد خوردن-کارآمد بودن

راه اندازی-راه انداختن

چوروکیدن-چوروک خوردن-چین برداشتن

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

حساب ماست بندان یزد-حساب ساختگی

رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

بخت آزمایی-ترتیبی برای تقسیم جایزه میان خریداران بلیت

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود

خیک محمد-آدم چاق و فربه

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

خر در چمن-آوای ناهنجار-هرج و مرج
تو دهنی-ضربه ای که به دهان کسی بزنند-سخنی درشت در پاسخ کسی

زیر چاقی-مهارت

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

پِر پِر-در زبان کودکان : صدای پریدن پرنده
از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

بمیرم-قربان بروم
آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد

دیگ به سر-لو لو

جوش زدن-عصبانی شدن-داد و فریاد بیجا زدن
پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن
ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز
چشمک زدن-بر هم زدن چشم به قصد ایما و اشاره

خاطر جمع-مطمئن

زندگی-مال-وسایل کار و خانه

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

آشغالی-سپور
از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

جیم الف جا-آدم ریزه میزه
چَک-سیلی-کشید

ته نشست-رسوب

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن
بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

خیسیده-چیزی که آب در آن نفوذ کرده است

پرواربندی-پرورش گاو گوسفند برای سر بریدن

بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن
در آمدن از آب-نتیجه دادن-تربیت شدن-روشن شدن حقیقت

ابوقراضه(ابوطیاره)

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند
پیش بینی کردن کار یا شخصی