منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 374

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی
زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

چوب بندی-داربست

حرف شنو-سر به را-مطیع

پای چیزی ایستادن-از چیزی دفاع کردن

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن
دزد زدن-مورد دزدی قرار گرفتن
حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن
آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

پَر دادن-دل و جرات دادن-مفت و مسلم از دست دادن

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

خربان-صاحب خر-خرکچی

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

جاخالی رفتن-به دیدن خانواده ی مسافر رفتن

به چشم-اطاعت می شود

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع

افطاری-خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند

آمیزقلمدون-میرزا‌بنویس-کاتب

پوست از سر کسی کندن-کسی را سخت آزار و گوشمالی دادن-کشتن
چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن
آتش کردن (گشودن)(شلیک کردن)

اهل دود(سیگاری)
خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

حق کسی را کف دست کسی گذاشتن-کسی را به سزای کار خود رساندن
انسان بودن-شریف و درست بودن
خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

آب اندام-زیبا تن و خوش‌رو

آتشی شدن(از کوره در رفتن)

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

خوش قواره-خوش اندازه-متناسب

بی سیرت-بی آبرو

دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن

چاشنی کردن-چیزی را با چرب زبانی به کسی قالب کردن

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

چرکتاب-پارچه ای با رنگ خاکستری یا قهوه ای که چرک را زود نشان نمی دهد
دستک-دفتر حساب

حساب سازی-خرج تراشی-تقلب در حساب داری

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن
پا رکابی-شاگر شوفر اتوبوس

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

حقه زدن-فریب دادن

دَنگ-حیران و آشفته-سرگشته و شیدا

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن
تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

دسته کلید-مجموعه ی کلیدها در یک حلقه یا بند

باخت-آنچه باخته باشند-زیان
زبان نفهم-کودن-بی شعور

چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

پالان کسی کج بودن-پاکدامن نبودن-ناپارسا بودن
از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

چمچاره-در پاسخ به پرسش احمقانه می دهند

چسی درکن-آدم پر مدعا

چفت کردن-با زنجیر بستن

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ
حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن
تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)
خرج برداشتن-پول لازم داشتن

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

چس خور-آدم خسیس-بخیل

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن
داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

خانه به دوش-بی خانمان-آواره

خجالت زده-شرم زده-شرمگین

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

حنز پنزر-نگا. خرت و پرت
راسته بازار-بازار راست و مستقیم

از سکه افتادن(ار رونق افتادن، از دست دادن زیبایی)

چرسی-آدم معتاد-افیونی

بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

خشکبار-میوه های خشک مانند پسته-بادام-گردو و فندق

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

به جا آوردن-شناختن

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار

چلاق-دست و پا شکسته یا بریده

تیز کردن گوش-دقت کردن برای درست شنیدن سخنی مهم
آهوی شیرافکن(چشم محبوب)

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن

بد ادا-بد اطوار-بد گوشت-کسی که در بهانه جویی افراط می کند و به انجام تشریفات علاقه دارد

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه

خانوار-مجموع اعضای یک خانواده

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

آبِ سیاه(نیمه کوری)

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

باب طبع-موافق میل-مطابق سلیقه

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن

پشت پا به بخت خود زدن- به بخت خود پشت پا زدن

آدم بی‌معنی-آدم بی‌خود

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟(چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟)

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

پاتال-سالخورده-پیر

آفتاب به آفتاب(هر روز)

در آسمان جستن و در زمین یافتن-چیزی یا کسی مورد علاقه را غیر منتظره یافتن و دیدن

تر دست-ماهر-شعبده باز

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن
حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

ژل-مایعی برای شکل دادن موی سر

جوش خوردن معامله-انجام شدن معامله-منعقد شدن قرارداد

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

خوار و ذلیل-نگا. خوار و خفیف

حرف مفت-سخن بی هوده و پوچ

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

جا گرفتن-مستقر شدن-پنهان شدن

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

پاک-به کلی-یکسره

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن
رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)

درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

رشوه گیر-رشوه خوار

خسته و مرده-درمانده-وامانده-قدرت از دست داده

با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد
دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

رگ خود را زدن-به حق خود قانع بودن-ادعای زیاد نداشتن

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

از جگر گذشتن(نامردی کردن)

پشه زدن-نیش زدن پشه

بازرسی-بررسی و کنترل

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

زوال در آوردن-نعمتی را در نتیجه ی ناسپاسی و بی اعتنایی از دست دادن

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

خواری و زاری-پریشان حالی
خانه به دوش-بی خانمان-آواره

پیش کسوتی-قدمت و برتری

دزدی گرگی-دله دزدی

آس و پاس-در نهایت تهیدستی-بینوا-مفلس
پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

حق التدریس-مزد آموزگار

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

دست بالا-حداکثر
آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

بَهمان-فلان

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)
جر و بحث-مجادله ی شدید گفتاری

بازار گرمی کردن-تعریف کردن از کالا برای فروختن آن

دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه

زاغ سیاه کسی را چوب زدن-پنهانی مراقب کسی بودن

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

خشک و خالی-مختصر و ناچیز

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل
آنجا رفتن که عرب نی انداخت-به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

آتشِ بسته(طلا)

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده
دمپایی-کفش راحتی خانه
تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

تخم دو زرده کردن-کاری بزرگ انجام دادن

رم کردن-رمیدن-گریختن
زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

رشوه گیر-رشوه خوار

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

بیلاخ-بالا بردن و نشان دادن انگشت شست به هنگام ناباوری به معنی : آنچه که می گویی خیالی بیش نیست-فقط این انگشت به تو می رسد. مترادف شیشکی

ژوکر-آدم همه فن حریف

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

از خدا بی‌خبر(ظالم، نابه‌کار)

چل مرد-مرد کوتاه قد

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

آستین‌سرخود-هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است

دور از جناب ب-لانسبت

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه
خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

تپه ماهور-زمین ناهموار
به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

اسرار مگو-حرف‌های ناگفتنی

روان کردن-از بر کردن
پیاده شو با هم بریم-این قدر تند نرو

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن

تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

دیالله-زود باش دیگه !

دو جین-دوازده تا

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

راستی راستی-حقیقتن-واقعن

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن

بجا آوردن-شناختن-دریافتن

پیشاب-ادرار

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند
دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی
زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن

جنگ حیدری و نعمتی-جنگ میان دو تن یا دو دسته

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

بی بخار-بی خاصیت-بی عرضه-ناتوان

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته
از رو رفتن(خجالت کشیدن، از میدان به‌در رفتن)
بی همه کس-بی پدر و مادر

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود

زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

فال بد زدن

پا پی شدن-تعقیب کردن-در صدد تحقیق بر آمدن

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن(کار را به نااهل سپردن)

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

رمبیده-خراب شده-فرو ریخته

زبیل-آشغال-زباله

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی
تصدق کسی رفتن- تصدق شدن کسی را

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

تنگ گذاشتن-زیر فشار قرار دادن

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

دست کردن-دست فرو بردن