منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 269

پس پس رفتن-رو به عقب گام برداشتن

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

دل-معده
انداختن باد به غبغب(تکبر کردن، قیافه گرفتن)
فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی
چُس افاده-افاده ی بی جا

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

بوق سگ-بسیار دیر وقت

خش-صدای گرفته-خراش

رو به رو کردن-در برابر هم وادار به اظهار عقیده کردن

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

دَنگ-صدای به هم خوردن دو چیز

آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

اسرار مگو-حرف‌های ناگفتنی
بابت-مورد-زمینه-موضوع

دَم باز-چاپلوس-متملق

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

حساب بی حساب-سر به سر-این به آن در-مساوی-هیچ به هیچ

از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن

رفیق باز-دوست باز-کسی که به دوستان محبت بسیار می کند

دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن
چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

تیر رس-میدان دید-منطقه ی نزدیک

خفگی-حالت فشردگی گلو و تنگی نفس

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

دبه در پای شتر انداختن-در میان مردم فتنه انگیزی کردن

خواهر کسی را گاییدن-دخل کسی را آوردن-کلک کسی را کندن
آسمان سوراخ شدن-رویداد بزرگ پیش آمدن
راه راه-دارای خطوط موازی

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق

آفتاب‌زردی-غروب آفتاب

دلچرکین-کسی که از چیزی اکراه پیدا کرده است

چشمداشت-توقع-انتظار

خوب-کافی-بسیار

ریش کسی سر بالا رفتن-به مرگ نزدیک بودن کسی

چپکی-از طرف چپ-خشم آلود

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

اله و بله کردن-لاف زدن-چنین و چنان گفتن

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ
خلا-مستراح

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

چنگک شدن-چنگ شدن

دیپلم-مدرک پایانی دبیرستان-گواهی نامه-تصدیق

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

توالت کردن-آرایش کردن
آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

حساب کشیدن-حساب خواستن
چاچول-حقه باز-شارلاتان

تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

دال به دال-پشت سر هم
چغاله بادامی-چغاله بادام فروش
در رفتن پاتیل کسی-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

زیر دستی-بشقابی که برای گذاشتن شیرینی و آجیل و مانند آن ها به کار می رود-پیشدستی

چار نعل-به سرعت-به تاخت

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

آشنایی به روشنایی انداختن(پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن)

رگ خواب کسی را به دست آوردن-نقطه ضعف کسی را پیدا کردن-کسی را تابع خود کردن
برادر شوهر-برادرِ شوهر هر زن

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

تنوره کشیدن-در حال چرخیدن به هوا پریدن

زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن
با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

حاجی فیروز سال نو را مژده می دهد-مردی که در روزهای آخر سال خود را سیاه کرده و با رقص و آواز مردم را به خنده و شادی واداشته و آمدن

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

آتشی شدن(از کوره در رفتن)

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ
خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

داش مشدی-لوطی محل-آن که غرور جوانی دارد
الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)

دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

ریش خود را در آسیا سفید نکردن-تجربه داشتن

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

دوشیدن-به ناحق و فریب از کسی پولی گرفتن
آشغالی(سپور)

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم
پُرتابل-قابل حمل
پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

در هم لولیدن-توی هم رفتن

پادگان-سربازخانه

تعارف شاه عبدالعظیمی-تعارف زبانی و غیرجدی

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی

خط افتادن-خراش افتادن

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

ریش تراش-دستگاهی دارای تیغ برای تراشیدن ریش

پُر توپ-خشمگین

اره دادن و تیشه گرفتن-جنگ و دعوا داشتن

پیش گرفتن کاری-کاری را آغاز کردن

ته نشست-رسوب

خاک به دهنم-زبانم لال

چل مرد-مرد کوتاه قد

پیش پیشکی-از پیش

داو-نوبت بازی

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق
چرخ پایی-چرخ خیاطی که با پا به حرکت می افتد

جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

تاب دادن-سرخ کردن در روغن-پیچیدن-خم کردن

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

راسته-گوشت دو طرف ستون فقرات حیوان
پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

جنب و جوش-فعالیت-کوشش و تقلا
از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)

به همین نزدیکی-به همین زودی-بزودی

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

ریزه میزه-ریزه پیزه

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)
بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن

زمین را به آسمان دوختن-گزافه گویی کردن-دروغ های شاخ دار گفتن

دمپایی-کفش راحتی خانه

بی چک و چانه-بی گفت و شنود-بی کم و کاست

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

از تیپ کسی بودن

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

ادب شدن-فهمیدن-با تنبیه عاقل شدن-تجربه آموختن-آدم شدن

از رو رفتن(خجالت کشیدن، از میدان به‌در رفتن)

آدم مقوایی(بی‌اراده، کسی که هیچ‌کاری نمی‌کند)

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن

تمام و کمال-کامل-به تمامی

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

دُم بریده-زرنگ و ناقلا-بدجنس

آهو چشم-معشوق-شاهد

تپق زدن-بیرون شدن بی اراده ی کلمه از زبان-چیزی جز مقصود گفتن

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن
زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

چل و چو-خبر دروغ-شایعه
برخوردن به کسی ،-به نطر کسی ناپسند آمدن-به کسی گران آمدن-احساس اهانت کردن-با کسی دیدار کردن

دندان شکن-قاطع-محکم

پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

خیک باد-باد کرده-شکم آورده-آبستن

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

از بر گفتن یا نوشتن(متنی به اتکاء حافظه)

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

دست ننه ات درد نکند-به تمسخر به کسی که کار نادرست کرده است می گویند

آدم نچسب-کسی که جاذبه‌ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی‌کند

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

چارخیابان-میدانی که چهار خیابان به آن باز می شوند

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش
پِخ پِخ کردن-سر بریدن در زبان کودکان

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

از سر نو-دوباره

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

اشتر گربه(چیزهای نامتناسب با هم)
بز بیاری-بد شانسی-بد بیاری
استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)
باریک-دقیق-حساس
باز و ولنگ-گل و گشاد-بی نظم و ترتیب

چنار عباس علی-متلک بد
زندگی سگی-زندگی سخت و جان فرسا

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی

آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)

آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود

ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر

دیگ بخار-دستگاه تولید بخار

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن
به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

از تعجب شاخ در آوردن-بسیار شگفت زده شدن
اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن
پیش بردن-کاری را به انجام رسانیدن

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن

آب چشم گرفتن(ترسانیدن، به گریه انداختن)

از گرد راه رسیده-تازه‌وارد-هنوز به کار دیگری نپرداخته

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

پر زدن-به چیزی یا کسی اشتیاق فراوان داشتن

پشت دستی زدن-برای تنبیه به پشت دست بچه زدن

آینه‌ی دست(تیغ و خنجر)

در هچل انداختن-به درد سر انداختن-به مخمصه انداختن

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

پا برهنه-بدون کفش

بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

اصول دین پرسیدن-سوال‌پیچ کردن

آواز شدن-شهره شدن

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی
زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

آب مریم(شیره‌ی انگور، عصمت و طهارت)

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

حرف های گنده تر از دهان-ادعاهای زیادی-سخنان خارج از توانایی
بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

آینه‌ی دست(تیغ و خنجر)

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان
آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

حتم داشتن یق-ین داشتن
ار زبان کسی-از قول کسی

پف کرده-بادکرده-ورم کرده
خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

چاپ خوردن-به چاپ رسیدن

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

آمدن(آغاز به کاری کردن)

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

خانم آوردن-پا اندازی کردن

خدا-بسیار زیاد-فراوان

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

جواب گو-مسئول-آن چه یا آن که با امری مقابله می کند

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)

ادب کردن-با تنبیه آموختن-آدم کردن

رگه-طبقه ای از مواد معدنی در درون خاک
اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز
اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن

زبان درآوردن-آغاز سخن گفتن کودک

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

در پوست کسی رفتن-سخت مزاحم کسی شدن-از کسی بد گفتن

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام
آدم بی‌سر و پا-متضاد آدم درست‌وحسابی
روی دست کسی بلند شدن-کاری را به تر از کسی انجام دادن
راحت کردن-کشتن
الحق(به‌راستی، حقیقتن)

تبدیل به احسن کردن-چیزی را با چیز بهتری عوض کردن

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

اوستاکار-استادکار-ماهر و مسلط

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

از پاشنه در آوردن(به هر گوشه و کنار سر کشیدن)

برج ریق-برج نامیمون و نامبارک

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است
بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری
دست به جیب-بخشنده-خرج کن

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

آمدیم (و) . . . (فرض کنیم که)

آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

چندش آور-تکان دهنده-دل به هم زن

خاطرخواه شدن-عاشق شدن-دل باختن
تلمبار- تل انبار

حرف توی دهن کسی گذاشتن-سخنی را به کسی یاد دادن-تلقین کردن

تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

حَرَج-مسئولیت-تکلیف

خدا و خرما را با هم خواستن-از دو محل سود بردن-دو سره بار کردن

خودرو-آن چه بی اسب رود

این پا آن پا کردن-دودل بودن-وقت تلف کردن

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر
دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

آب از آتش برآوردن-کار محال کردن

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

پا روی دم سگ گذاشتن-خشم شخص پستی را برانگیختن

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن
دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

از جنس چیزی بودن

آفتاب کسی به زردی رسیدن-به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

چپری آمدن-زود آمدن

اجباری(خدمت سربازی)

چوب خط زدن-نشانه نهادن بر چوب خط

جُستن-چیز گمشده را یافتن

چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند

به صرافت افتادن-به فکر انجام کاری افتادن

خبر-گزارش رویداد

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

خرت و پرت-اثاثه ی کم بها-خرده ریزه

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

حق شناس-سپاس گزار

خط افتادن-خراش افتادن

دیر کرد-تاخیر-تعویق

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن
پوز زدن-دهان زدن

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

دور از جناب ب-لانسبت

خرده بورژوا-مالک ابزار تولید ولی ناگزیر به کار برای دیگران
آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

تاکسی تلفنی-نوعی تاکسی که تلفنی درخواست می شود

دو دوزه بازی-دو رویی-کلک زنی

زیر سری-بالش-متکا

خشکه پلو-کته

باشگاه-محل گردهمایی گروهی برای ورزش-تفریح و از این قبیل

بازار مکاره-بازار موقت

خالی خالی-بدون چیز دیگری

پریدن خواب از سر کسی-خواب نیامدن-هرچند وقت خواب باشد

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)

از دماغ کسی در آمدن-شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن

درقی-صدای افتادن چیزی بر زمین یا کوفتن چیزی به چیزی

چیز خور کردن-خوراندن سم یا موادی که رمالان و دعانویسان تجویز می کردند

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

تخمی-به درد نخور-بی مصرف

رجاله-اراذل و اوباش

زاچ-زائو

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز