امادرموارد ۲۱۴ و ۲۱۵ و ۲۱۶ قمدرموردشرایطاساسیصحتمعامله،ماهیتداشتن،معینبودن،مبهمبودنومشروعیتحجتنیزبرایموردمعاملهضروریشناختهشدهولیدرمواد ۲۳۲ و ۲۳۳ قمازاینمواردچیزیذکرنشدهاست .[۳]
هرچنداختلافنظرهایاصلیدرموردمعلومومعینبودنموضوعشرطونیزمشروعیتجهتشرطاست.این تحقیقدرصددیافتنپاسخبرایمسألهاصلیونیزسؤال‌هایفرعیمورداشارهباعنایتبهمبانیفقهیوحقوقیاست. بههمینجهت،بهتفکیک،هریکازشرایطمزبورراموردبررسیقراردادهوجاریشدنآندرموردشروطضمنعقدرابهبحثمیگذاریم و مشخصا وضعیت شرط مجهولی که موچب جهل به عوضین نشود را موردمطالعهقرارمی‌دهیم.
بیان مساله
شرط امریست محتمل الوقوع در آینده که طرفین حدوث اثر حقوقی را متوقف بر حدوث آن امر محتمل الوقوع می‌نمایند.[۴] در یک تقسیم بندی کلی شروط تقسیم میشمند به شروط صحیح و باطل. شروط صحیح خود بر سه گونهاند شرط صفت، نتیجه و فعل. شروط باطل هم یا صرفاً باطلند یا باطل و مبطل.[۵]
در قانون مدنی ایران، به طور صریح شرایط صحت شرط احصاء نشده است. از نظر فقهای امامیه، اصل بر آنست که هرگونه شرطی در هر قراردادی صحیح و لازم است. به تعبیر دیگر در فقه امامیه «اصل آزادی شروط» همانند «اصل آزادی قراردادها» در حقوق معاصر از اصول مسلم است. و اگر مواردی از شروط ضمن عقد غیرصحیح محسوب شوند، استثناء بر اصل هستند و نیاز به دلیل خاص دارند.[۶]
بررسی مسئله “مجهول بودن مورد معامله” در حقوق مدنی، اهمیت ویژه‌ای دارد. چراکه آثار آن، در تمامی ابواب فقه معاملات به چشم می‌خورد. در هر یک از قراردادها اعم از بیع، اجاره، مشارکت‌ها و غیره، لزوم رفع ابهام از مورد معامله به عنوان شرط درستی قرارداد مطرح است[۷]
یکی از شرایط صحت عقد معلوم بودن مورد معامله است. پس اگر شرط مجهولی در قرارداد شده باشد که جهل به آن موجب جهل به مورد معامله شود، شرط و عقد هر دو باطل هستند. اما اگر جهل به شرط جنبهی فرعی دارد و منجر به جهل به یکی از عوضین نباشد،در این صورت میتوان گفت که شرط باطل و عقد صحیح است.[۸] در واقع هرگاه شرط مجهول، تأثیر مستقیم در عقد نداشته و موجب سرایت جهل به عوضین نگردد؛ شرط و عقدی که شرط در ضمن آن درج گردیده صحیح خواهند بود، زیرا شرط مجهول به طور مطلق باطل نیست و عقد را باطل نمی کند.[۹]
پس مجهول نبودن شرط (طوری که به عوضین سرایت نکند) نیز یکی از شروط صحت آنمیباشد. اما باید دانست که محل این کلام در شرطی است که در ضمنعقدی واقع گردد که اساس آن بر تغابن بنا نهاده نشده باشد مثل بیع و اجاره ونظائر آنها، اما عقودی که نظیر صلح برای تملیک و تملک اشیاء مجهول وضع شدهاست شرط مجهول در ضمن آن اشکالی ندارد، زیرا معنی ندارد آنچه در خود عوضیناعتبار نشده در شرط معتبر باشد و غرر و جهالتی که در عوضین مورد بخشودگیواقع شد در شرطی که به منزله ضمیمه آنها است مورد چشمپوشی قرار نگرفتهباشد. [۱۰]
صحت شروط در قراردادها اهمیت ویژه‌ای دارد و شرط مجهول ممکن است علاوه بر باطل بودن منجر به بطلان عقد نیز شود، و اگر به عوضین سرایت نکند عقد را نیز باطل نمیکند. بنابراین تفکیک و شناسایی این دو از هم در حقوق قراردادها بسیار مهم است. این پایان نامه در صدد است با بررسی نظریات و مصادیق مختلف «شرط مجهول» موارد صحت آن را بیابد.
اهداف تحقیق
اهمیت رفع ابهام از مورد معامله، در تنظیم روابط اجتماعی و حیات حقوقی افراد نیز بر کسی پوشیده نیست . چراکه مجهول بودن مورد معامله نه تنها وضعیت حقوقی عقد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه به دنبال آن روابط حقوقی طرفین را نیز دگرگون می‌سازد. ایین تحقیق بر آنست به اهداف زیر دست یابد:
بررسی شرایط صحت عقد در فقه امامیه و حقوق ایران
تفکیک شرط مجهول باطل و مبطل از شرط مجهول صحیح
بررسی نظریات مختلف در مورد صحت شرط مجهول
توصیف شروط مجهول صحیح برای دستیابی به قرارداد امن
ضرورت انجام تحقیق
اساسی ترین رکن هر قرارداد را موضوع یا مورد معامله تشکیل می‌دهد. در همهی قوانین مدنی قسمتی را به ارکان و شرایط عقد اختصاص میدهند. صحت شرایط عقد نیز در همین بخش گنجانده میشود. در باب شرط مجهولی که جهل آن به عوضین سرایت کند بسیار نوشته شده ولی از جنبهی مخالف آن منابع محدودی وجود دارد. با توجه به اینکه صحت شرط و عقد اهمیت زیادی دارد انجام این تحقیق ضروری است.
سوالات تحقیق
حکم شرط مجهولی که جهل به آن به عوضین سرایت نکند چیست؟
چرا شرط مجهول ساری به عوضین، عقد را باطل می‌کند؟
رابطهی عقد و شرط چیست؟
فرضیه های تحقیق
در پاسخ به سؤالاتی که هدف غایی نگارش این تحقیق خواهد بود نیاز به مراجعه به منابع متعدد و استفاده از نظرات اساتید است، لکن تا همین میزان جستجو این فرضیات را به ذهن متبادر می‌کند:
در صورتی که جهل به شرط به عوضین نرسد هم شرط و هم عقد صحیحند
شرط مجهول معلوم بودن مورد معامله را مجهول نموده و عقد را نیز بعلت نداشتن شرایط اساسی باطل می‌کند.
رابطهی عقد و شرط مثل رابطهی اصل و فرع است و با از بین رفتن عقد (اصل)، شرط (فرع) هم از بین میرود.
روش تحقیق
گردآوری اطلاعات پایاننامه به صورت مطالعهی کتابخانهای، استفاده از سایتهای اینترنتی، فیش برداری و سپس تدوین و نتیجه گیری انجام میشود. به این صورت که با مطالعهی کتابها و مقالاتی که ارتب
| برای دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت fumi.ir مراجعه نمایید. |
اط موضوعی با محتوای پایان نامه دارد قسمتهای مربوط به تحقیق فیشبرداری میشود، بعد ازجمع آوریمطالب از کتابها وفصلنامهها ومقاله ها با توجه به اهداف ذکر شده، آنها را مطابق سرفصلهای پژوهش اختصاص داده ودر پایان از کل فصلها نتیجه گیری میشود. استفاده از نظریات و راهنمایی اساتید گرامی نیز در جهت غنای پژوهش ضروری است.
فصل دوم
کلیات
جهت شناخت بهتر و دقیق تر مفهوم شروط مجهول در نکاح، لازم است در ابتدا تعریف شرط، اهمیت و فایده شروط ضمن عقد ذکر شود. آنگاه به بررسی شروط ضمن عقد نکاح و اقسام آنها بپردازیم:
بخش اول – تعریف، اهمیت و فایده شروط ضمن عقد
مبحث اول – تعریف شرط
شرط در لغت دارای معانی متعدد است از قبیل رسم، شیوه، واجب، ضرور، عهد و پیمان، معلق کردن چیزی بر چیز دیگر، لازم گرفتن چیزی در بیع و مانند آن.[۱۱] اما در اصطلاح حقوقی شرط به یکی از دو معنی زیر است:
۱- امری که ساختمان اصلی یا تأثیر یکی از اعمال یا وقایع حقوقی وابسته به آن است، برای مثال در ماده ۴۷ ق.م. که می گوید: «در حبس اعم از عمری و غیره قبض شرط صحت است» واژه شرط به همین معنی است.
۲- توافقی که بر حسب طبیعت خاص خود یا مفاد تراضی دو طرف از توابع عقد دیگری قرار گرفته است مانند شرط صفت یا خیار شرط که همیشه از لوازم عقد اصلی است.[۱۲]
