مقاله – رابطه ابعاد شخصیتی(درونگرایی، برونگرایی)و سلامت روان با کمال‌گرایی در کارکنان- قسمت ۴

کلیدواژه: ابعاد شخصیتی(درونگرایی، برونگرایی)، سلامت روان، کمال گرایی
فصل اول
کلیات پژوهش
۱-۱- مقدمه
سلامت‌روانی عبارت است از سازش با خود و محیط، سازگاری داشتن به صورت موفقیتآمیز و نداشتن بیماری روانی. فرد سالم، دارای سلامت فکر است و قدرت و توانایی کافی برای تحرک، لذت، ‌پیشرفت و تکامل در حد فردی و گروهی را دارد. به عبارت دیگر، سلامت‌روانی مجموعه فعل و انفعالها، اقدامات و فعالیتها و کارهایی است که ما را به سمت تأمین سلامت فردی و اجتماعی از نظر روانی هدایت میکند و از آنجا که ابعاد روانی جدا از ابعاد جسمی‌‌ و اجتماعی نیست، طبعاً اهداف و فعالیتهای بهداشت روانی اغلب متوجه فعالیتهای بهداشت عمومی‌‌ و بهداشت جسمی‌‌ است.
بررسی‌ها نشان دادند شخصیت افراد می‌‌ تواند مهم ترین عامل تأثیر گذار در سازگاری وسلامتی آنان به شمار آید(مک کری و کوستا^[۱]،۱۹۸۶، هایز و جوزف^[۲]،۲۰۰۳)امروزه، بسیاری از پژوهشگران براین عقیده اند که مدل پنج عاملی شخصیت، می‌‌ تواند دانش ما را درباره‌ی شخصیت وسلامتی افزایش دهد. چنان که می‌‌ توان هریک از پنج عامل اصلی، روان نژندگرایی(N)، برونگرایی(E)، انعطاف پذیری (O)، دلپذیر بودن(A)، و با وجدان بودن(C)، را به عنوان مجموعه ای از صفات سازش یافته ای دانست که می‌‌ توانند هم به فرد و هم به گروه جهت رسیدن به نیازهای اساسی شان کمک نمایند(کروتکوف و هانا^[۳]،۲۰۰۴)در چند بررسی معلوم گردید که برون گرایی به صورت مثبت با سلامت‌روانی، و هیجانی فرد ارتباط دارد، در حالی که، روان رنجور خویی ارتباط منفی با سلامت‌روانی افراد دارد(کوستا و مک کری،۱۹۸۴، واستون و کلارک، مک اینتایر و هامیکر^[۴]،۱۹۹۲، نقل از شولتز،۱۹۹۱).مک کری و کوستا(هایز و جوزف،۲۰۰۳) عنوان می‌‌ کنند که بعد انعطاف پذیری شخصیت باعث می‌‌ شود که شخص، هم حالات عاطفی مثبت و هم حالات عاطفی منفی را بیشتر تجربه نماید، بنابراین، هیچ ارتباط مستقیمی‌‌ بین این بعد وسلامتی وجود ندارد. بررسی‌های طولی درباره افراد نشان می‌‌ دهد افرادی که در ابعاد دلپذیر بودن و با وجدان بودن نمرات بالایی داشتند از اشخاصی که در این ابعاد نمرات پایین داشتند سلامت‌روانی بیشتری را نشان دادند(مک کری و کوستا،۱۹۹۱، نقل از شولتز،۱۹۹۱).
کمال گرایی، یکی از متغیرهایی است که در چند دهه گذشته به عنوان یک سازه چند بعدی مورد مطالعه قرار گرفته است. پژوهشگران مختلف در تعاریف گوناگونی که از کمال‌گرایی ارائه داده اند، به جنبه‌های منفی وناسازگارانه‌ی آن بیشتر از جنبه‌های مثبت و سالم، اهمیت داده، و روی هم رفته، کمال‌گرایی را به عنوان یک ویژگی منفی، روان رنجور و ناسازگارانه قلمداد کرده اند(بلات^[۵]،۱۹۹۵). در سال‌های اخیر بسیاری از پژوهشگران، رویکردی چند بعدی برای مطالعه کمال‌گرایی در پیش گرفته اند. از جمله می‌‌ توان به هویت و فلت(۱۹۹۱)اشاره کرد که سه بعد را برای کمال‌گرایی قائل شده اند. این ابعاد عبارتند از: کمال‌گرایی خود مدار (وضع معیارهای بالا و غیرواقع گرایانه برای خود)، کمال‌گرایی دیگر مدار (داشتن انتظارات بالا و غیرواقع بینانه در باره‌ی دیگران) وکمال‌گرایی جامعه مدار(باور فرد مبنی بر این که دیگران از فرد، انتظار کامل بودن دارند و او باید انتظارات آنان رابرآورده سازد). در زمینه‌ی ارتباط کمال‌گرایی و سلامتی، شواهد زیادی وجود دارد مبنی بر این که این سازه با جنبه‌های مختلف ناسازگاری و انواع آسیب‌های روانشناختی مانند اضطراب، افسردگی، بی اشتهایی عصبی، علائم وسواس وباورهای غیرمنطقی ارتباط دارد(پارکر و استامف^[۶]،۲۰۰۰).
افراد شاغل در صورتی که بتوانند با توجه به ویژگیهای شخصیتی خویش شغلی را انتخاب کنند، می‌‌ توانند با حسن سلوک و بردباری و بدون تحمل فشار روانی زیاد به کار بپردازند و مثمرثمرباشند. نیروی انسانی در صورتی می‌‌ تواند کار مفید و مؤثرداشته باشد که دارای انگیزه مناسب، روحیه مناسب و رضایت و تعهد بالایی باشد. رضایت شغلی و تعهد شغلی جایگاه ویژه ای را در مطالعات مدیریت منابع انسانی و رفتار سازمانی دارا می‌‌ باشد. زیرا این ساختار می‌‌‌تواند در جهت پیش بینی رفتارهای سازمانی در آینده نظیر ترک شغلی، تأخیر، کم کاری، غیبت و. مؤثرباشد و در نهایت بر بهره وری نیروی انسانی تأثیر به سزایی داشته باشد. با توجه به اینکه اولین و مهمترین جزء سیستم سازمان، افراد انسانی با شخصیت‌های مختلف خود می‌‌ باشند لذا انگیزه ها، تواناییها، تمایلات، عقاید و افکار که در واقع از اجزاء مهم تشکیل دهنده ی شخصیت انسان می‌‌ باشد حدود انتظارات و توقعات افراد را نسبت به یکدیگر و همچنین نسبت به سازمان تعیین می‌‌ کنند.
۱-۲- بیان مساله
براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، سلامت عمومی‌عبارت است از رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی فرد که بین این سه جنبه تأثیر متقابل و پویا وجود دارد. بنابراین، سلامت روان به عنوان یکی از ملاکهای تعیینکننده سلامت عمومی‌افراد درنظرگرفته میشود؛ که مفهوم آن عبارت است از احساس خوب بودن و اطمینان از کارآمدی خود، اتکا به خود، ظرفیت رقابت، تعلق بین نسلی و خود شکوفایی تواناییهای بالقوه فکری، هیجانی و… (سازمان بهداشت جهانی، ۲۰۰۱). سلامت روانی به طور کلی برای اطلاق به کسی به کار می‌رود که در سطح بالایی از سازگاری و انطباق رفتاری و هیج

انی قرار دارد، نه صرفاً کسی که بیمار روانی نیست(آرتور اس.ربر^[۷]،۲۰۰۵).
علت این همه توجه به سلامت روان این است که سلامت جسمی، روانی و اجتماعی لازمه رشد و شکوفایی انسانها میباشد. بدین منظور ایجاد و حفظ سلامت فکر و اندیشه، توانایی مقابله با مشکلات روزمره زندگی، توانایی ایجاد روابط سالم و صمیمانه با همنوعان و داشتن زندگی هدفدار و پرثمر از اهمیت زیادی برخوردار است، بهخصوص در جامعه رو به رشد کنونی که جوانان بیش از گذشته در برابر شرایط و متغیرهای نامساعد و فشارآور زندگی قرار گرفتهاند (کوشان، واقعی،۱۳۸۲).
یکی از محورهای ارزیابی سلامتی جوامع مختلف، سلامت روانی آن جامعه است. سلامت روانی نقش مهمی‌در تضمین پویایی و کارآمدی هر جامعه ایفا میکند. هر کس در اصل به یکی از دو طریق با جهان ارتباط برقرار می‌کند.این دو طریق شامل برونگرایی و درون گرایی می‌باشد. هر چند که فرد از یکی از این جهات استفاده می‌برد ولی جهت دیگر نیز برای او باقی می‌ماند.در حالت درون گرایی جهت گیری اصلی فرد به درون خویش است وشخص زیر نظر عوامل درونی و ذهنی خویش است. در حالت بیرونی جهت گیری فرد به سمت بیرون است و بیشتر به جهان خارج گرایش دارد.این شخص از نظر اجتماعی درگیر و فعال است(پروین و جان^[۸]،۲۰۰۲) شخصیت انسانهارا می‌تـوان بـا معیارهـای گـونـاگونی به دسته‌های مختلف تـقسیم بندی کرد. در اینـجا شخصیت انسانها نخست بـا نحوه ارتباطشان با دیگران به دو دسته درونگرا و برونگرا تـقسیم بندی شده است. هـر دوی ایـن دو نوع شخصیت کاملا طبیـعـی و نـرمـال می‌بـاشـد. برونگرایان به سوی جهان عینی متمایل بوده و درونـگرایان به سوی جهان ذهنی و غیر عینی.از دیدگاه یونگ (۱۹۱۳) پدیده‌های برونگرایی و درونگرایی دو جنبه مهم از شخصیت انسانی را تشکیل می‌دهند. برونگرایی: هنگامی‌که توجه به اشیا و امور خارج چنان شدید باشد که افعال ارادی و سایر اعمال اساسی آدمی‌نتیجه ارزیابی ذهنی نباشد، بلکه معلول مناسبات امور و عوامل خارجی باشد، برونگرایی خوانده می‌شود(سیاسی،۱۳۹۱). افراد درون‌گرا از لحاظ روانی دارای سرعت فعالیت مغزی بالاتر از حد طبیعی هستند و این امر سبب می‌‌شود که افراد درون‌گرا به قوای محرکه کمتر از حد طبیعی نیاز پیدا نمایند. افراد درون‌گرا دارای دیدگاه درونی و ذهنی هستند و آمادگی بیشتری را برای خودداری و تسلط بر نفس خویش از خود نشان می‌دهند.این افراد اوقات خود را به مطالعه و بیشتر در تنهایی سپری نموده و کمتر مایل به معاشرت با دیگران هستند(فورسمان^[۹]، ۲۰۱۲).از سوی دیگر افراد برون‌گرا دارای سرعت فعالیت مغزی پایین‌تر از حد طبیعی هستند و از این رو این افراد برای اداره امور زندگی خویش به قوای محرکه بالاتر از حد طبیعی نیاز دارند. افراد برون‌گرا بیشتر دارای دیدگاه عینی و خارجی بوده و دارای فعالیت عملی عالیتری هستند (سیاسی،۱۳۹۱). ولی میزان تسلط آنها بر نفس خودشان نسبت به افراد درون‌گرا کمتر است. این افراد مایلند که بر محیط افراد خود تأثیر گذارده و به رقابت با دیگران پرداخته و در مجامع عمومی‌بیشتر ظاهر می‌شوند.
کمال‌گرایی یکی از ویژگی‌های شخصیتی می‌باشد که می‌تواند هم سازنده، مفید و مثبت باشد و هم نوروتیک و کژ کنش (بیطرف،۱۳۹۰). نیروی انگیزشی هر فرد به سوی رشد و خود شکوفایی است. همه افراد نیاز دارند که توانایی‌های بالقوه خود را تا بالاترین اندازه ممکن شکوفا کنند و به رشدی فراتر از رشد کنونی خود دست یابند. گرایش طبیعی افراد حرکت از مسیر تحقق توانایی‌های بالقوه خودش است، هرچند ممکن است در این راه با برخی موانع محیطی و اجتماعی رو به رو شوند. البته رسیدن به کمال و شکوفا ساختن استعدادها و توانایی‌های نهفته و بالقوه فرد به خودی خود بسیار ارزشمند است و در این وادی کمال‌گرایی امری مثبت و پسندیده است ولی آن‌چه که به آن اشاره شده است جنبه افراطی یا منفی کمال‌گرایی است (بیطرف،۱۳۹۰).
با توجه به توضیحات گفته شده در این پژوهش به دنبال یافتن جواب این سوال هستیم آیا بین ابعاد شخصیتی(درونگرایی و برون گرایی)و سلامت روان با کمال‌گرایی در کارکنان ایران رادیاتور رابطه وجود دارد؟
۱-۳- ضرورت‌های انجام پژوهش
از گرایشهای طبیعی انسان، حرکت در مسیر تحقق توانائیهای بالقوه خویش و شکوفا ساختن آنها تا بالاترین حد ممکن می‌باشد. این امر به خودی خود ارزشمند بوده و کمال‌گرایی در این مفهوم امری مثبت و پسندیده است. کمال گرایی، از جمله متغیرهایی است که در چند دهه گذشته به عنوان یک سازه چند بعدی مورد مطالعه قرار گرفته است. گزینش اهداف غیر قابل دسترس و نامتناسب با قابلیتهای فردی موجب می‌شود که کمال‌گرایی وجه منفی پیدا کرده و آثار زیانباری را برای فرد در پی داشته باشد از این رو به نظر بسیاری کمال‌گرایی با انواع اختلالات نوروتیک و رفتارهای ناسازگار رابطه دارد(پارک،۲۰۰۴، استامف و پارکر،۲۰۰۰).در سالهای اخیر بسیاری از محققان، رویکردی چند بعدی را در مطالعه کمال‌گرایی هدف پژوهشهای خود قرار داده اند (فراست^[۱۰]،۱۹۹۰). بنابراین، عوامل متعددی می‌توانند شکل گیری کمال‌گرایی نقش داشته باشند. این عوامل شامل متغیرهای کلان مانند وضعیت اقتصادی – اجتماعی، سطح درآمد، تحصیلات، مذهب، سن، و یا متغیرهای روان شناختی مانند: ابعاد شخصیت، سلامت روان و کمال‌گرایی می‌باشند. پژوهش‌های متنوعی پیرامون ابعاد سلامت روان در کارکنان صورت گرفته از جمله می
‌توان به پژوهش مردانی حموله(۱۳۹۱) اشاره کرد که در پژوهش خود نشان داد که /۸۱% کارکنان پرستاری از سلامت روان برخوردار بودند و ۹/۱۸% آنان در مواجهه با اختلالات روان از جمله ۳/۷% شکایات جسمانی، ۸/۵% افکار پارانوییدی و۵% اضطراب بوده اند. صاحبی و همکاران (۱۳۸۵) نیز در پژوهشی نشان دادند جسمانی۷۲/۶، اضطراب۶۷/۶، عملکرد اجتماعی ۴۸/۶، افسردگی ۲۸/۳ و سلامت روانی۲/۲۳ بود؛ همچنین سلامت روانی به طور معنی‌داری با الگوی خواب غیر طبیعی، عدم فعالیت بدنی و عدم رضایت شغلی در ارتباط بود و مشخص شد که احتمال ابتلای کارکنان مؤنث بیشتر است. حاجلو و همکاران(۱۳۹۰) نشان داد، فرسودگی شغلی رابطه ی منفی ای با ابعاد انتظار پدر و مادر، معیارهای شخصی و سازماندهی داردنتایج تحلیل رگرسیون هم نشان داد که تنها، بعد سازماندهی، توانایی پیش بینی متغیر فرسودگی شغلی را دارد بررسی متغیرهای جانبی چون سن نشان داد که سن به عنوان متغیر پیش بینی کننده در ارتباط با متغیر ملاک کمال‌گرایی در دو گروه جوان‌تر معنی دار بوده است.در یک جمع بندی کلی می‌توان نتیجه گرفت با تقویت ابعاد مثبت کمال‌گرایی چون سازماندهی و معیارهای شخصی می‌‌ توان فرسودگی شغلی را کاهش داد. همچنین، افراد در اوایل تا اواسط سال‌های کاریشان کمال‌گراتر هستند. از این رو شاید بهتر باشد که کمال‌‌گرایی این گروه سنی جوان‌تر را به سمت درست و ابعاد مثبت آن هدایت کرد. هدف این پژوهش بررسی رابطه ابعاد شخصیتی(درونگرایی و برون گرایی)و سلامت روان با کمال‌گرایی در کارکنان گروه صنعتی ایران رادیاتوراست.
۱-۴- اهداف پژوهش
۱-۴-۱- هدف کلی
تعیین رابطه ابعاد شخصیتی(درونگرایی، برونگرایی)و سلامت روان با کمال‌گرایی در کارکنان ایران رادیاتور
۱-۴-۲- اهداف جزیی
تعیین رابطه ابعاد شخصیتی(درونگرایی، برونگرایی)با کمال‌گرایی در کارکنان ایران رادیاتور
تعیین رابطه سلامت روان با کمال‌گرایی در کارکنان ایران رادیاتور
تعیین نقش پیش بینی کننده گی کمال‌گرایی با توجه به ابعاد شخصیتی(درونگرایی، برونگرایی) و سلامت روان
۱-۵- فرضیه‌های پژوهش
فرضیه اصلی
بین ابعاد شخصیتی(درونگرایی، برونگرایی)و سلامت روان با کمال‌گرایی در کارکنان ایران رادیاتور رابطه وجود دارد.
فرضیه‌های فرعی
بین ابعاد شخصیتی(درونگرایی، برونگرایی) با کمال‌گرایی درکارکنان ایران رادیاتور رابطه وجود دارد.
بین سلامت روان با کمال‌گرایی در کارکنان ایران رادیاتور رابطه وجود دارد.
ابعاد شخصیتی(درونگرایی، برونگرایی)و سلامت روان می‌تواند واریانس کمال‌گرایی را پیش بینی کند.
۱-۶- متغیرهای پژوهش
متغیر پیش بین: ابعاد شخصیتی(درونگرایی، برونگرایی)و سلامت روان
متغیر ملاک: کمال‌گرایی
متغیر مزاحم:سبک فرزند پروری فرد- سبک تفکر- باورهای روانشناختی- باورهای مذهبی
شرایط کنترل متغیرهای مزاحم:
۱)نمونه‌ها به صورت تصادفی انتخاب شدند.
۲)از کارکنان یک شرکت انتخاب شدند.
۳)جنسیت فقط مرد گرفته شد.
۱-۷- تعریف واژه‏ها به صورت مفهومی ‌و عملیاتی:
۱-۷-۱- تعریف مفهومی
سلامت روانی:سلامت روانی وضعیتی از بلوغ روان شناختی تعبیر می‌شود که عبارت است از حداکثر اثربخشی و رضایت به دست آمده از تقابل فردی و اجتماعی که شامل احساسات و بازخوردهای مثبت نسبت به خود و دیگران می‌شود (چاهن،۱۹۹۱).
شخصیت:آلپورت در سال ۱۹۶۱ شخصیت را این‏گونه تعریف کرده است: شخصیت عبارت است از: سازمانى پویا در درون فرد و متشکل از نظام‏هاى روانى ـ جسمانى که خصوصیات رفتار و تفکر فرد را مشخص مى‏کند.